AF.]
Por Ana Maria Fernandes
Ua palhica para dar bida
L Mirandés fui la purmeira lhéngua
« Ah,
«La garota mal respiraba, sabeis. Tubírun que le poner ua palha na boca i assoprar para le dar fuolgo senó inda se morrie! Fui Ster Boteira que tubo l’eideia. Yá ten trés filhos. Sabe bien l que ye preciso fazer nestas oucasiones… »
La tal palhica que mie tie Ster Boteira me puso na boca para me dar fuolgo – fuolgo de bida - si debe de haber sido ua buona eideia porque siempre me cuntórun que fui cumo milagre santo i que fui quedando depuis cada beç mais reguila i fuorte ; i binte dies mais tarde, an Sendin, era batizada pulo Padre: Era die de Natal.
I por mais quatro anhos i quaije cinco, fui siempre assi : falaba-se eissencialmente Mirandés, an casa i na rue, na aldé i ne l campo… Amperturbablemente…
Até que un die, depuis de las bendimas, an Outubre, lhougo a la purmanhana cedo, inda cun de nuite, yá miu pai habie eimigrado pa la França iba a fazer dous anhos, salimos de Sendin, you i mie armana que solo tenie anho i meio, mie mai, ua amiga deilha i la filha que tenie uns 14 ou 15 anhos para ir al Porto nun camboio que seguiu a cierta altura, por bárias horas, l curso de l riu Douro…
Die de Outubre de 1966… Fumos oulhando pula jinela esse riu que era tamien un pouco l nuosso mas que iba agora quedando cada beç mais ancho al punto de mos ampressionar cada beç mais… Die de biage, de çcubiertas i de mudanças que anunciában outras maiores… Un die i até dous que passemos a fazer todo l que mos pedírun para cunseguir passaportes i poder eimigrar depuis sien que fura clandestinamente cumo als nuossos pais i a muitos outros habie acuntecido.
Die de Outubre… Purmeiro die de la nuossa bida an que ampecemos berdadeiramente a oubir falar quaije sclusibamente ua lhéngua defrente mas tamien aparecida cun la nuossa: l Pertués, esse falar « grabe » de que íbamos als poucos notando cada beç mais las defrenças; lhéngua falada por homes fardados que cuntrolórun las nuossas passaiges ne l camboio antre ls quales un que até era de Sendin i cun l qual las nuossas mais se ponírun a falar ua buona parte de la biage; mas tamien i subretodo las anfermeiras i outras funcionairas ne l Porto que mos mandórun fazer análezes, bereficórun se las nuossas bacinas stában an die, reclamórun retratos, carimbórun i cuntrolórun papeles… i que tenien chambres brancos, an salas mui brancas tamien, i que sunrien i até me parecírun simpáticas…
Bolbimos para Sendin cun ls passaportes mas tamien cun ls uolhos i ls oubidos chenos de sonidos, de palabras, frases, eimages, recordaçones i eideias nuobas, suonhos … i conchas de l mar que bimos alhá pula purmeira beç.
Uns dies depuis, chegou miu pai de la França i poucos dies mais tarde, an Nobembre, bolbimos a salir de Sendin mas desta beç cun el i para ua biaige muito mais lharga durante la qual fumos oubrigados a agarrar bários camboios i que durou mais de dous dies; biaige pa l çcoincido que mos lhebou para loinje…loinje de l riu Douro… i dua cierta maneira fechemos para siempre la pequeinha casa de Sendin… Para siempre!
Mudemos de paíç i als
Mas hoije, you pregunto : i se l’Anternete fusse outra palhica cumo antigamente? Ua palhica por adonde passa l fuolgo outra beç… fuolgo houmano pula cierta neçairo para que cada un puoda cuntinar a falar, pensar, screbir, eimaginar, sonhar i daprender tamien cada beç mais cousas subre l Mirandés i las nuossas ouriges, cousas que parece que mos fázen falta, cousas que talbeç tamien mos téngan sido cunfiscadas… cousas neçairas para que la Nuossa Lhéngua puoda cuntinar a bibir…
Un pouco, cumo you talbeç, quando staba acabada de nacer mas meio marimunda i mie tie Ster tubo l’eideia de me poner ua palhica na boca para me dar fuolgo…
Fuolgo de bida…
Até hoije.