Mostrar mensagens com a etiqueta remanse. Mostrar todas as mensagens
Mostrar mensagens com a etiqueta remanse. Mostrar todas as mensagens

sexta-feira, 7 de dezembro de 2007

Antonho Trucal (remanse) - IV

Por Carlos Ferreira

IV

LS CAMINOS DE LA SEGADA

Que cheiro, aqueilha nuite por to l lugar! Marrolhos, sanjuanes, saltar fogueiras, garotos nas cascatas, córrios de giente a cantar! La nuite fui grande mas la madrugada inda iba a ser mais grande. Antonho Trucal ampeçaba la segada. Yá le tenie ua gana!

El nunca cuidou de ajuntar ua quadrilha tan grande, mas aquel anho l sou Alfredo yá nun querie fazer bencelheiras nien ajuntar manolhos, yá lebaba un suco de rabon a la par de ls outros.

— Ah mai, pa l anho que ben ten que me cumprar ua fouce, este foucin de la ferrian nun sega nada, por esso ye que bós ides mais debrebe que you.

— You compro, compro, mas tenes que t’aguantar assi até la fin.

— Ah mai, nun puodo fazer un gabelheiro you solo? L buosso queda-me tan loinge!

— Cumo bás a fazer un gabelheiro tu solo... I apuis quien l bai a atar? Tu mira mas ye para trás, tu nun bés las spigas i l ganado de cabras que deixas!? Parece que trais meia gabielha de centeno agarrada al pies: l pan que se sega, agarra-se cula mano i aperta-se, nun se deixa caier! Amarra l foucin, faç un restroilho mais baixo i mais cierto, nun ye assi a las scaleiras, senó bás a ajuntar manolhos. Tu nun sabes mirar pa l outros a ber cumo fázen? Mira que you quando tenie la tue eidade yá lebaba dous sucos a la par de la quadrilha.

La centenada subertie po riba dun home. Staba buona i bien granada. Cuolmo pa xergones i fachuqueiros nun iba a faltar. L ourbalhico de la nuite daba un corte ameroso a la fouce de l manihero i, quando arremetie l filo reluziente acontra las palhas uocas de l centeno, oubie-se un stralhar xordo i cuntineiro que acertaba l passo a to la quadrilha, cumo se stubíran a arrastrá-se nua percion. Até aqueilha hora, que bien se segaba, era un regalo! Mas l sol staba a albantar-se cua gana de rechinar... Iba chubindo debagarico, grande i redondo cumo ls córrios de la giente al redror de las fogueiras de San Juan, roijo i burmeilho cumo un fierro caldiado an carbon de frauga, até que arramaba miles i miles de raios i centeilhas que cegában la prainada.

— Bamos ambora rapazes, bamos ambora. Bós nun bédes que yá ben alhi l scalda probes? Bamos a meter mais uas palhicas a la fouce i a anchir un pouco mais la mano, ls atadores parece-me que bénen de balde, l gabelheiro ten que medrar mais.

Antes que l praino se bolbira nun fuogo, Sabel stendiu la manta de farrapos de l’albarda de la burra ne l restroilho i porriba puso ua toalhica de lino branco que la mai le habie dado quando se casou. Al almuorço nun faltaba nada: queiso de cabra, bacalhau çfilado, chouriço, persunto, bota i garrafon, mas la giente l que tenie mais gana era d’arramar un cachico ls uossos anriba dun manolho i andreitar las costielhas. Todas las quadrilhas que se abistában habien parado a la mesma hora. Parece que stában todos feitos uns culs outros. Mas quedar alhi a sorrenhar nun era bida, la segada nun se fazie eilha sola.

— Bamos ambora rapaziada, bamos ambora! Nun hai que dar çcanso al cuorpo, l quemandante stá aqui stá an riba de nós, i la tierra inda bai loinge d’ir a meio.

Sabel arrimou ls cachimbaques nas alforjas, dou mais dues ou trés sucadas, mandou Alfredo a agarrar la burra i fúrun-se dambos a dous para casa a purparar l jantar. Mal chegórun, Alfredo metiu la burra, que nun paraba de çapatear, chena de mosca, ne l palheiro i fui-se a fazer l lume anquanto la mai fui dua corrida a casa de tiu Jesé Baraço a buscar un cibo de cordeiro.

— Ah tiu Jesé, sirba-me bien, nun me bote solo uosso.

— An mie casa to la giente ye bien serbida. Mira, mira, que cousa mais apilarada! Até dá gana de ir a segar solo para comer deste mimo. Nien bicos de paixarico le gánhan. Scusas de te queixar, l peso bai bien scorrido i inda te boto un cachicho de fessura porriba.

— Bá, tiu Jesé, yá me bou, que tengo la quadrilha a la spera. El baia assentando, que a fin de segada nós pagaremos.

Sabel, al redror de l pochero, sudaba mais que ls segadores que quedórun na tierra. La panela de l cozido, cun persunto, chouriço i cordeiro, yá cheiraba mais que ls sanjuanes de la fogueira d’onte. Sabel era libaral. Antes de meidie yá tenie las alforjas na burra. Dun lado, cun muito jeitico, ponírun la panela de las sopas i de l outro la panela de l guisado de patatas nuobas de la Chaneira cun cordeiro. Apuis, inda anfilou ua fogaça i, pa la merenda, metiu mais un caçuolo cheno de cozido cun dous chabianos pa las mulhieres que son mais lambiaticas, ua merandeira de frajones guisados cun chicha i outra cun puostas de bacalhau fertido passado por farina, salsa i uobos. Porriba las alforjas grandes puso las alforjicas, cun dues barrilas d’auga de la Fuonte de l Lugar i un garrafon de bino que habie puosto a refrescar nun baldo d’auga que habie sacado de l poço de la Tenerie.

— Bá, Alfredo, arrima la burra naqueilha parede, chube-te i bai andando. Tu ten tento cun eilha que nun atopine i que nun le deia la mosca. Nun la deixes ir mui delgeira, you nien por nada deste mundo quiero que las sopas chéguen alhá batucadas.

— Ah, i agora s’eilha atopinar ó le dir la mosca, que culpa tengo you?

— Bá, nun te me pongas cun sacadielhas i bai andando que you bou a anchir la remeia pequeinha a la fuonte i yá bou atrás de ti. Antes de chegares als chafarizes yá t’agarro.

La quadrilha yá habie mirado quatro bezes pa l camino, a ber se bie benir la burra. Nun sei se era la fame, se la calor, se la canseira, mas que yá íban rendidos, yá. Sabel chegou al mesmo tiempo que Alfredo a la tierra. La perra botou-se a ladrar i nistante abisou to la giente que l almuorço yá nun benie loinge. Apuis, al silbo de Alfredo, botou-se a fugir cumo ua boubica até la burra.

— Lobita! Lobita! Quieta! Mas para que chameste la perra, inda há-de spantar la burra i fazer querruja. Apuis sós tu que las mamas!

Tirórun las alforjas cun jeitico i stendírun la mesa ne l prado de tiu Juan Pantorrilho a la selombra de l ramon fresco de ls freznos. Alfredo yá tenie ua gana de comer! Sabel agarrou l guisado i las sopas, que inda stában calientes cumo na hora de las tirar de l lume, i puso ls caçuolos al meio de la mesa. Las panelas de la merenda fui-las a poner an riba dun piçarrico al rechinadeiro de l sol pa que nun se sfriássen até la tarde.

— Ei, quadrilha, pus bós que stais a fazer, que nun benis? boziaba Sabel.

— Aspera ende, responde Antonho, inda bamos a dar mais ua sucada, parece mal parar na frente de las outras quadrilhas que ándan alhi daquel lado. Tu nun bés que inda anda to l mundo a segar!

Que si le custaba aqueilha última sucada, mas agora tenien que lebar la cruç até al cómpito! Parar antes de las outras quadrilhas que andában pali era cousa que Antonho Trucal nun gustaba. Esse anho staba cumpormetido a segar pa la raia i apuis pa la Spanha i nun querie que le chamássen malandro. Quando chegórun a la punta, andreitórun las costielhas, tirórun ls dedales, cul lenço burmeilho que traien atado al cachaço limpórun la tiesta por baixo de l chapéu i lebórun cada un dous manolhos pa l rodelheiro. Las checharras até se çfazien. Nien ua palha bulhie, solo aquel checharrar subertie de las óndias de fuogo que salien de la tierra. Que calor tan grande! Bien rui há-de ser l einfierno! Alhi sentado na yerba abranada de l prado staba-se bien melhor. Que çcanso... era melhor quedar alhi deitado l die anteiro sien comer i nun segar.

— Ah Sabel, tu que le faziste a las sopas? Boteste-le cheriç? Que buonas stan, até albántan un muorto!

— Nun le fiç nada, bós ye que astanho son las purmeiras que comeis i yá andariedes deseosos deilhas.

Todo staba buono dua beç, mas l melhor era la selombra de ls freznos i la séstia. Que paç! Quando se deitórun, antes de se ambelesáren, solo se oubien las checharras i la sinagoga de las rapazas nuobas anquanto apanhában carniçuolos ne ls manolhos de centeno. Anda que era preciso ua coraije! Mas eilhas apuis tamien se gloriában de tener buns anielhos ne ls dedos cumprados cul denheiro que le daba tiu Meiarroba, peleiro d’Argoselo. L anho atrasado habien pago l quilo a cinquenta mil reis, astanho nun pagarien menos!

Pula tarde, antes de merenda, quando l sol yá staba a abeixar a mais i a maior, Alfredico, cul suco que lebaba de rabon, tubo pouca suorte. Botou l foucin nun bespreiro i nun sei cumo las biesperas nun l picórun mais. Ua picou-le na cara i outra por baixo de l carrielho. Quedou cun uolho anchado cumo un coneilho papudo i ne l carrielho parecie que tenie la metade de ls dientes pochos i anflamados. L que le baliu a el fui que la mai lougo se dou de cuonta i arroxou las biesperas cula manada de pan que tenie na mano i zmagou l bespreiro cul pie. Alfredo, assi que se biu ne l meio de las biesperas, era un modo de fugir pul restrolho al para trás! La mai labou-le la cara cun bino i apuis botou-le cera de ls oubidos an riba de las picadelas. Era l melhor remédio que se podie arranjar. Quando ls delores ampeçórun a aplaquiar, Alfredo nien quijo merenda nien nada, deitou-se an riba de la manta de l’albarda de la burra i solo a la cena ye que spertou. Lembrou-se tanto de l die an que se deixou picar por un alicran ne l Rechano!

La quadrilha stubo dous dies sien benir a casa. Anquanto nun acabórun la segada que todos tenien, pali drumírun ne l prado de tiu Pantorrilho i naide percisou de mantas! Habie ua luna que se bie cumo de die! Apuis de cena inda segában un cacho pula fresca i cun luna. Assi, a la tarde, nun apurában tanto.

Antonho Trucal i la quadrilha de Fracisco Galhego, cumo treminado, a la fin de l més de San Juan yá habien acabado las sues segadas i, cun sue manta, sou çurron al ombro, sue fouce i sous dedales, pula fresca de la nuite ponírun-se a camino de Zenízio. Quando chegórun, al rumper de l die, yá tiu Agrepino i tiu Poulino stában a spera deilhes nas tierras de Ourrieta Yeuga, cun pan pa l zaiuno, chouriço i ua calabaça de bino. Quinze dies atrás habie benido ua nubrada i la metade de l pan staba drobado. Mas la quadrilha tenie las piernas lebes cumo prumas i a meidie yá la tierra staba segada. Segórun-le mais dues laticas an Ourrieta Ferreira an pie l lugar i, tratos son tratos, l die staba ganho. A la fin de la tarchica, staba la quadrilha toda deitada, cumo zbaçados, a l’antrada de l palheiro. Nesto, passa outra quadrilha de Sendin i pergunta un:

— Mirai, a bós a cumo bos pagórun ls amos?

Naide se zbocou, mas Tremendo nistante respundiu:

— Mirai, a nós pagórun-mos a trinta i trés mil reis i l denheiro que há-de quedar an Zenízio que baia para Sendin.

Cumo tiu Agrepino i tiu Poulino le habien pedido que nien por nada dezíssen a cumo habien ganho, bai lougo Fracisco Galhego que staba prático naqueilhas cousas i atalha:

— Nun bos finteis neste, bós nun bedes que yá stá borracho? Ide a la buossa bida que a nós inda naide mos fizo précio.

A soutordie bien cedo, yá andában a segar an Angueira. De Frezos i de l Cabeço de l Cuorbo, adonde andában a segar, bien-se las baixas agradadicas an pie de la ribeira i al segundo die acabórun mais cedo i ls amos inda fúrun a poner patatas.

— Anton bós inda ides a poner las patatas agora? An Sendin ua buona parte de la giente yá las arrincou.

— Mirai, las que comistes hoije al almuorço éran de las que bamos a poner agora. La tierra stá calentica i, mal apenas se pónen, nistante nácen. Ende pul Naso, se benir ua berboada buona d’auga nien ye perciso regá-las, crían-se cumo cabeças.

Aqueilha ribeira a correr, naquel tiempo, antolhaba-se-le a la quadrilha toda. Se la podíssen agarrar al cuolho i lebá-la pa Sendin serie para eilhes la maior riqueza de l mundo.

D’Angueira, la quadrilha fui pa ls Brunhos, an Cicuiro i, a la fin de l segundo die, yá la segada deilhes naquel lugar staba acabada. Ls trés, que yá nun íban mais longe que Cicuiro, apuis de cena i de recebíren la paga, fúrun-se c’un rapaç d’alhi a Mobeiros i mercórun un torta, uns arrebuçados, ua merandeira de smalte, dues barrilas i ua piedra d’aguçar las fouces. Era para ende meia-nuite quando se metírun a camino de casa. A la purmanhana yá podien ampeçar a acarrear l sou pan que habie quedado ne ls rodelheiros i morenas de las sues tierras.

L restro de la quadrilha de Fracisco Galhego tamien fúrun de Cicuiro para Mobeiros, mas apuis cuntinórun Spanha fuora até Salamanca. Fracisco Galhego yá un par d’anhos que fazie aquel camino i, mesmo cun luna nuoba, sabie-lo tan bien cumo l camino que fazie de casa pa la sue huorta. De Mobeiros até Pino, apuis passában l riu por ua puntica para Billadepera. Apuis de passáren Moralina i Bermillo de Sayago, yá cun dues horas de sol chegórun a casa de tiu Pépe an Billar Del Buey. Tiu Pépe dou-le d’almuorçar i aquemodo ne l cabanhal de l palheiro para drumíren i çcansáren un rato nas horas calientes de la tarde. Apuis de séstia, botórun-se al camino. Passórun an zlado d’Almeida i, al redror de meia nuite, arrimórun a Ledezma. Apuis, acumpanhando siempre las cachoneiras de l Tormes, chegórun a Narros, de madrugada, quando s’ampeçaba a abistar l búltio de la torre de Salamanca. Aqueilho nien cumo Griegos era, parecie mais ua quinta q’un lugar. Quando ls pertueses chegórun, ls tius fazírun-le ua fiesta! Anda que bino nun faltou.

— Mal raios ta parta las tierras, que longe son! Nun habie de ser berdade que you las quejisse! Nien que tiu Pépe me las dira dadas, diç Farruco pa Fracisco Galhego. Cuitado de Farruco, milagre q’el dezisse mal de la bida, bieno to l camino até Salamanca c’ua parchaca ne l carcanhal mais grande que you sei alhá. Quaije que nien podie poner l pie ne l suolo. Antes de salir de Cicuiro, tie Lucinda inda le puso un cacho de unto sien sal, a ber se aqueilho abrandaba, mas apuis l maçado criou costra i por baixo staba todo cheno dua matéria que nun paraba de trabalhar. An Billar del Buey, la mulhier de tiu Pépe tamien le dou muito duolo del i puso-le un casco de cebolha assado cun azeite. Fui l que le salbou, senó nun sei cumo serie capaç de s’aguantar.

Yá seis dies que andában a segar i a Antonho Trucal l que mais le tocou fui a atar. Aquel trigo nun era cumo ls centenicos de Sendin i de la raia, era un pan fuorte cun ua spiga de palmo. Yá tenie ls braços todos scardados i l que balie era que nun se ataba cun bencelheiras, senó, quien aguantaba? Tiu Pépe daba lias de cordel yá al aprepósito i assi aguantaba-se al drobo. Alhi pa ls lados de Salamanca quaije que nun se bie centeno, mas anton tenien cada trigueira mais baliente! Habie quatro culidades de trigo: un era mocho, nun tenie arreganha i la canha era mais dura que l caralho pa la cortar; outro chamában-le rubion, tenie la canha uoca i era meio a modo l centeno; outro era trigo santo i tenie uas arreganhas negras de palmo; i l outro era mais tardiego i pequeinho, cumo l seródio.

Anquanto la quadrilha andaba a segar lougo pula manhana cedo, ls quinteiros íban a buscar dous carros de pan. Fazien ua parba nun balhe, amponien las bacas al trilho i andában to l die a trilhar até la nuite, mas nun éran capazes de dar aguanto als segadores! L trabalho, cumo diç l outro, iba-se lebando, naide ls afergolhaba, mas anton l trato nun se acumparaba nada cul que dában na nuossa tierra. Lougo pula manhana, cua hora de sol, dában ua caçolica de sopas i un cachico de toucino, pan i bino. Apuis, a las dieç, dában uas cebolhas, mas nun sei cumo caralhos éran, parecien meio pipudas, botában a modo un leite branco i queimában mais que l beneno. L que le balie era l bino i l pan que éran buonos i a ringalheira. L bino era de Fermeseilhe i l pan era ua torta folheira i branca cumo albaiada. A meidie lebában-le un pochero de garbanços, dában-le un cachico de farinato, que era a modo de chabiano sien açucre, pan i bino. A la merenda, dában outra beç pan, bino i cebolha. Apuis, a la cena, lebában un pochero de lentejas, que éran a modo gametas, pan i bino. Passában ua gana de patatas! Mas pa ls lados de Salamanca patatas era cousa que nun se bie.

Ne ls últimos dous dies de segada, nun drumírun ne l palheiro. Fúrun a segar ua tierra grande, yá mais longe de casa, mais pa ls lados de Ledezma. Lebórun la manta pa se tapar i pa drumir na tierra. Al cio de l Tormes, pula nuite, sentie-se ua fresquidon i até friu, mesmo bestidos i todo. Cumo diç l outro, la capa i la merenda nunca pésan. Apuis de cena, todo mundo se iba a deitar, quando nesto arma-se un caralho dua nubrada mais baliente! Toca a truniar, benga auga pula tiesta abaixo. Antonho Trucal i Fracisco Galhego stában acuconados ne l meio de la tierra, quando nesto l’auga ampeça a correr pul meio de ls sucos. Nun fúrun mancos a scapá-se. Quando chegórun a casa, bestírun las calças secas que tenien d’aparte ne l çurron i ponírun-se a queimar palha ne l curral pa secar la camisa. Alhi, la leinha era cumo las patatas, nien raça. Até l comer que fazien ne ls pocheros era cun lume de palha!

Quando acabórun la segada, diç tiu Pépe:

Bueno, yá vos voy a dar la cuenta. Trinta i trés duros, para cada uno, cun dós pesetas.

Éran meados de Júlio. Cada un agarrou sues chamancas i l denheiro i, ala para Sendin, para acarrear i trilhar l sou pan. Al passáren por Almeida, Antonho Trucal cumprou uas lambuxes pa ls garotos i un corte de pana para uas calças. Farruco yá habie curado la parchaca de l carcanhal i cumprou ua jiqueta pimpona de pana que la tie de l soto habie feito pa l sou home. Parecie que habie sido feita para el! Passórun l riu a las nuobe de la manhana, an baixo de Fermeseilhe, na Chaneira. Quien sabie nadar agarraba-se a un lato culas manos i solo daba als pies. Ls outros, que nun sabien nadar, scarranchában-se an riba de l lato, junto cula roupa, i deixában-se lebar.

Apuis de habéren labado la sarna que traien, chubírun las arribas i, al chegar al cabeço de la Marrielha, quaije que le benien las lágrimas als uolhos. Alhá staba l campanairo de l’eigreija i l sou termo todo a la spera deilhes. Mas l’eimoçon fui de pouca dura. Dous garotos culs sous dieç anhos, çcalços, benien correndo camino alantre acontra eilhes i nistante ponírun la quadrilha an sentido:

— Se traeis alparagatas ó pana guardai todo porque stan ls guardas friscales a l’antrada de l lugar.

Antonho Trucal bolbiu lougo para trás i fui-se a scunder l corte de pana nun buraco que solo el coincie an Recobeilho. Deixou-lo alhá un més. Apuis, al chegar al lugar, la quadrilha spalhou-se i cada un fui por sou lado, mas ls guardas, çcunfiados, bírun benir a tiu Cruzica cun dues cargas de manolhos i inda l derramórun l pan todo para ber se ancuntrában algo no meio, mas dessa beç nun tubírun suorte.

L die yá iba alto i la calor era por demais, mas, mesmo assi, Farruco bestiu l sou sertun po riba de la camisa i ls guardas se l agarrássen nun tenien cotos pa se l tirar, nien esso era de lei. Solo que, apuis, asno cumo el era, lebou-se-lo a tiu Pega Botones, para que l’ancolhisse un cachico nas mangas, i l tiu, cumo nun se l mandou fazer a el, acusou-lo als guardas i tirórun-se-lo. Mas esse alfaiate, de to las maneiras, tenie tanto de grande cumo de burro, la giente mandaba-le fazer las calças i apuis denunciaba-las a un guarda que tenie bezino. Farruco tubo que ir a Miranda a albantar la jiqueta i soube-le a quatrocientos i cinquenta mil reis para prouistar outra beç cun eilha an riba de ls ombros, ne ls Demingos, pul Sagrado. Antonho Trucal, l que tenie feito melhor, habie sido mandar fazer las calças adonde cumprou l corte, que le salien mais baratas i todo. Tiu Pega Botones lebaba-le trinta mil reis po las fazer i inda tenie que le pagar a mais ls forros i l restro. La tie d’Almeida fazie-se-las por un duro i inda era eilha que ponie forros, linhas, botones, alcorchetes, fibelas, todo l que fusse perciso i l feitiu era a la scuolha, nun era cumo tiu Pega Botones, solo habie de ser l que el querie!

Que gana traie Antonho Trucal a la sue Sabel! Un cacho mais que de patatas. Alfredo i ls outros garotos cunselórun-se culas lambuxes i la torta que l pai l trouxo. Até Anica i la perra stában cuntentos de l ber. Sabel era diferente, staba mais cuntenta que naide, mas fazie de cunta que tanto se le daba.

Apuis d’acabar l acarreio de l pan, Antonho Trucal treminou a fazer la trilha.

— Ah Alfredo, manhana pula manhana cedico, anquanto nós fazemos la parba, bás a ir a regar las cinco oulibeiras de Recobeilho. Las trés de riba regas-las por pie i las dues de baixo regas-las cul cántaro. Apuis, benes para casa, almorças cun nós i bás para anriba de l trilho, para aparar ls cagalhones de las mulas.

Alfredo nun s’amportaba de ir a regar las oulibeiras de Recobeilho, el até gustaba daqueilho pali i de quedar un rato a mirar pa l riu, mas quando ampeçaba a abaixar l carreiron pul meio de l adil, todo se bolbie an miedos: queluobras, lagartos... até se pelaba! Mal oubie un rugidico, daba trancos cumo ua liebre. L que le balie a el era la sue Lobita, que nun tenie miedo a nada, nien que fusse solo ua lagartica, lougo daba sinal. Las queluobras agarraba-las pul meio de l lombo, daba-le quatro buldrejones i nistante las fazie parar de silbar. Ua beç, cun un lagarto grande cumo un stramadal, biu-se an calças de mexer. Agarrou-se-le a la punta de l çofino i nun habie meia de la deixar. Ah perra da puta, era un modo de caincar! Mas nien assi agarrou miedo.

Quando Alfredo iba, yá tiu Bulmiro Charro benie. Tamien ampeçaba la trilha nesse die i fui-se a drumir culas mulas pa las fartar nua regada que tenie nas Malhadonas, an pie de l riu. Alfredo meneou-se ne l camino i, antes de l sol nacer, yá el bolbie. Quien iba a essa hora a regar outras oulibeiras a la Patada? Manolico Rateira!

— Ah Alfredo, a mi miu pai fizo-me madrugar, mas tu tamien, nien tanto! Se you sei que tamien benies parqui, podiemos tener cumbinado a benir ls dous a la par. Mira, inda ye tan cedo! Ben cumigo, you tamien solo son trés oulibeiras pa regar i apuis benimos dambos a dous. Tiu Trobisqueira, lougo pul lado de riba de las nuossas oulibeiras, ten ua maçaneira sanjuaneira tan carregadica! Até aposque que la metade de las maçanas yá stá ne l suolo.

Alfredo, para se deixar anjoldar, nien percisaba de tanto. Al benir parriba, alhá staba la maçaneira. Mirórun i tornórun a mirar al redror i nien un germo se bie pali. Todo mundo andaba cula trilha. Alfredo agarrou meia dúzia de maçanas de l suolo i anchiu ls bolsos, para comer pul camino, mas Manolico Rateira ampeçou a meter pa l cántaro i yá l lebaba pul meio.

— Ah Manel, nun apanhes tanta que bai a ampeçar a rechinar i apuis you nun te ajudo a lebar l cántaro. Nun sei para que stás a apanhar de las de riba! Tenes tanta tan buona ne l suolo!

— Essas nun se deténen i tiu Trobisqueira to ls anhos las deixa perder. Tu nun bés que nun ten filhos i el yá nun ten dientes pa las rober?

Antre las maçanas i la gandaia, quando Alfredico chegou a casa yá passaba de meidie i yá le habien benido a dar l recado al pai. Tiu Trobisqueira habie ido a amanhar uns brabos i uns bacielhos que tenie na binha de l Boubielho i calhou a ber l cinema todo, mas solo coinciu Alfredico, l outro nun fui capaç de ber quien era.

— Dezde la hora que saliste de casa i solo chegas agora? Nós yá rato que almorcemos. Anton las maçanas onde stan?

— Maçanas? You nun traio maçana nanhue!

— L que te bal a ti ye que nun trais maçanas, senó ibas a saber a quantos de Maio pariu la poupa! Anton l outro que staba cuntigo quien era?

— Era Manolico Rateira.

— Ah mira, mira, Manolico Rateira... i anton para que te metiste cul?

— Deixei-me anjoldar! Fui sien querer!

— Ah anjoldeste-te! Anton agora bás pa las eiras para anriba de l trilho i comes de la jolda.

Alfredico, al redror, siempre al redror, an riba de l trilho, sentie la barriga a rugir i, cula cabeça debaixo de sol daquel d’einfierno, parecie que l’iba a dar qualquiera cousa. Ponien-se-le a modo uas pastoricas delantre ls uolhos, miles de pastoricas, i solo spertaba quando oubie la boç de l pai:

— Ah Alfredo mas tu stás a drumir? Tu nun bés la mula a cagar an riba de la parba?

El bien sabie que la jolda mataba la giente, nun habie de tornar a anjoldá-se. Bien tubo que s’aguantar an aiunas, quaijeque sien zanfertar ls dientes até que benisse la mai cul comer! Inda staba cul pan que comiu a la purmanhana i las maçanas sanjoaneiras de tiu Trobisqueira. La mai chegou a las cinco de la tarde cula merenda. Éran sopas, guisado i persunto cozido. Purmeiro comien las pessonas grandes i ls garotos cuntinában a trilhar. Muita beç, ls grandes parecie que stában sganados i na fin quando ls pequeinhos íban a comer yá solo quedaba l molho de l guisado para arrebanhar cun pan. L que le baliu nesse die fui que la mai tubo pena del i lebou-le un caçuolo d’aparte cun sopas i ua merandeirica cun guisado.

Yá to la giente iba fartica de munha i de parba. Quinze dies quaijeque sien salir de las eiras manda cartamança! Apuis d’acabar la trilha, Sabel i Antonho Trucal fúrun a regar la huorta de las Arenas. Antonho saliu mais cedo, a pie, i fui purmeiro a regar las oulibeiras de Recobeilho. Habie ua luna! Aporbeitou i sacou l corte de pana de l buraco adonde staba. Quando chegou a la huorta de las Arenas, nien la perra l sentiu. Metiu l corte ne l fondo de las alforjas sien que Sabel bira i apuis fui-se a regar. Sabel apanhou to ls pumientos que yá stában criados i botou-los na alforja onde Antonho habie pusto l corte de pana, sien se dar cunta de nada. Al benir pariba, quando chegórun al cabeço, Antonho bien anxergou la pareilha de guardas, mas fizo cumo se nun ls tubisse sequiera bisto. Deixou Sabel cuntinar eilha sola i fui-se a ber se la binha de l Piçarron tenie muito brabo. La pareilha de guardas friscales bieno até al lugar rendindo reitólicas cun Sabel mas nun çcunfiórun de nada. Se çcunfían, prendien Sabel, pana, burra i todo. Sabel, quando chegou a casa i biu Antonho sacar ls pumientos i apuis la pana de las alforjas, inda le dou cumo a modo un baque.

- Tu sós l diabro. Nun sabies dezir nada! queixaba-se Sabel aturdida.

- Se te digo aldo tenies-te deixar mejar quando aparecírun ls guardas. Assi tan einocente fuste tu, cumo eilhes, çcartou-se Antonho, anquanto agarrou l corte de pana i l ambrulhou nas alforjas para l lebar a tiu Manquito. Al menos aquel tenie la certeza que nun l iba a denunciar als guardas.

La munha i la palha quedou junta nun cembon a la spera que la tirássen de las eiras. Alfredo iba dando buoltas a las rabeiras a ber se ancuntraba mais algun carniçuolo. La trilha yá iba cumo habie d’ir.

Antonho Trucal, na feira d’Agosto, ancuntrou-se cun tiu Fermino de Bumioso, que benie a cumprar ls duros a la giente que habie ido a segar pa la Spanha. Era un tiu yá bielho, cun uas barbas grandes i brancas. Tiu Fermino querie melhor l denheiro de papel que la prata. La prata dezie el que pesaba muito ne ls bolsos i l papel nó. Pagou-le l duro a binte cinco mil reis.

L regidor yá habie abisado ne l cunceilho para que to la giente tirasse las palhas de las eiras, mas habie pessonas tan releixadas! Éran siempre ls mesmos. L tiempo ampeçou a bolber, ls dies éran cada beç mais pequeinhos i, a la nuite, na cama, yá se agradecie bien ua mantica.

Antonho Trucal i Sabel purparórun uas camas na palha de las traseiras de las mulas, chamórun quatro pedreiros i culas quatros crouas que habien ajuntado amponírun-se a albantar la casa. Antes que chegássen las bendímias i la sementeira tenien que tener la casa assobrada i l telhado an riba.

[Fin]

Carlos Ferreira

Sendin, 2002


quinta-feira, 6 de dezembro de 2007

Antonho Trucal (remanse) - III



Por Carlos Ferreira



III

BIBA LA MALTA, BIBA!

Esse anho la segada iba a ampeçar antes de l San Juan. Inda solo andábamos al redror de l die doze de Maio i yá quantá que se fazie meidie, nun se rejestie cula calor. Antonho Trucal i Sabel fúrun a arrincar un patacon de patatas que habien puosto para cedo na Chaneira. La corriente de l riu yá nun bufaba tanto, yá nun albantaba tanto l cachaço nien botaba tanta faramalha. Habie smelmado un bun cacho i deixou l arenal de l ancho de Forcaleiro ampeçar a amostrar la pança chena de miles i remiles de granicos d’arena, quelor de bornal centeno. Quando l sol s’albantou daquel lado de la ribeira de l Pan Caliente, grande, redondo i burmeilho, i ampeçou a fazer sgueirar las selombras de las oulibeiras, cula muostra a scachar, acontra l cabeço de l Rincadeiro, yá Antonho i Sabel chubien l carreiron culas alforjas na burra pul meio de patatas nuobas. Aqueilhes cheiros serenos i fuortes de las arribas, misturados cula ourbalheira de la madrugada, sentien-se antrar até al tutano de l’alma i deixában ua paç andrento mais grande que ua nuite grande i calhada d’eimbierno. Até bolcában. Xaras, scobas, tomielhos, madressilba, nebros, carrasqueiras, azedas, arruda i finolho, nun sei l que cheiraba mais!

Alfredo habie quedado a fartar las mulas na yerba caída de ls morredeiros de las peinhas an pie la huorta de las Arenas i asperaba que l pai i la mai chegássen pa regar ua leira de frajones nacidos de siete sumanas i poner un cachico d’alforraque. Las arbilhas yá stában bien granadas i chenas de bena i las arbilheiras caidas i amarielhas yá íban dando l’alma al criador. La tierra staba ressequida i sien ceçon i la tabanielha yá nun iba a tardar muitos dies para ampeçar a checharrar. Anquanto Antonho Trucal i Sabel dában ua coçadela cul sacho a la cinzalha de ls carreirones de la huorta, Alfredico fui-se a carniçuolos i a costelhicas. Las carniçoleiras stában chenas de cuçpinha de l cuco i las alrabaças de l poço por pie yá ampeçában a amargar. Alfredico, acocado, seguie culs uolhos ancadilados las bacas louras que arrastrában un culo çcunforme i íban i benien delgeiras fazendo nun se sabe que bida. La mai ua beç botou-le sangre de baca loura nua berruga i pintou-le, als trés dies la berruga yá se habie secado.

— Baca loura, se fuores de l diabro arrebenta i stoura, se fuores de Nuosso Senhor sigue l tou camino. Alfredo, a cada beç que dezie estas palabricas mágicas, cuçpie an riba de las bacas louras i solo la quarta ye que s’arrebentou. Cumo ua bacarola ampeçou a arrebolcá-se i a botar ua sangre quelor de laranja. Essa si era de l diabro i Alfredo zmagou-la cul pie até que ne l suolo solo se bira ua manchica de tierra molhada i uas forfalhicas negras de la piel de la baquita.

Sabel chamou por Alfredico, sentórun-se ne l patacon de riba, na piedra de l poço por pie, debaixo de l’oulibeira grandre i, c’un cachico de pan, comírun meia dúzia d’azedas que Antonho habie apanhado nun pardon, trés alfaces de las negras que Sabel habie arrincado ne l carreiron i meia dúzia de porretas de las cebolhas de semiente. Alfredo inda scolhiu uns pouquitos de cebolhinos scochados, sien raiç, que l pai deixou de refuogo apuis de poner la leira i, assi tenricos cul carolo centeno que la mai habie amassado trasdonte, que buonos éran! Apuis, çtapórun l poço i, de boca, anchírun-se de l’auga fresquita que corrie pula augadeira abaixo. L manadeiro de l poço parecie un segredo. D’antre dues peinhas, l’auga salie dun beneiro streitixo cumo se fura un ancanto. Manaba pouco, mas l corredeiro era armano d’eimbierno de berano, fusse an anho seco ou molhado, i chegaba siempre pa regar ls trés colagos de la huorta. To la giente dezie que era de las augas mais santas de l termo. Quando staba cheno, l poço criaba siempre ua nata de graninas po riba i l’auga de graninas ten fama de ser buona.

Al chegar al cabeço de la Marrielha bie-se outro termo, outro mundo, carapotas de cabeços redondos, de la preinada toda de Fermeseilhe al campanairo de la eigreija i al Cabeço de la Trindade i de Picuote i de Penilha até Bemposta. L berde nuobo i tienro de las binhas, yá bien arrebentadas, arramaba-se por to ls cabeços até adonde la bista alcançaba. Nuosso Senhor, quando fizo l mundo, habie de star nun alto assi!

— Ah Antonho, ah Antonho? Ah Sabel?

— Buonas tardes tiu Jesé, an que modo el porqui?

— Buonas tardes mos dé Dius. Parece que cheguei an buona hora.

— Anda que nun cai ne l prato!

— Mira, Sabel, tengo ua latica de gametas pa la Carboneira i yá stan capazes d’apanhar. Na Sesta nun quieres ir para mi?

— Si bou, tiu Jesé.

— Mira, Sabel, nun liebes almuorço nien merenda que la mie Marquita purpara para todos.

— Anton bai a tener ua quadrilha mui grande?

— Nó, quatro ou cinco.

Tiu Jesé Baraço, açougueiro, i Antonho Trucal, apuis de la partida de la bitela nas Scapadas, quedórun mi amigos i Tiu Jesé, quando tenie ua jeira para dar, lembraba-se siempre deilhes.

Na Sesta, a las cinco de la manhana, yá Sabel tenie la burra albardada i ampuosta. Metiu nas alforjas un foucinico i ua cordica pa l caso de ser perciso prender la burra. Albantou Anica i ambrulhou-la, drumida, ne l xal i ala pa la Carboneia a gametas pa tiu Jesé. Al chegar a la Calçada, ajuntou-se cun mais trés rapazas que íban al mesmo. La cumbersa inda staba frie, cumo la fresca de l’ourbalheira de la manhana, i la sonheira inda nun deixaba ber l camino.

Anquanto la burra pacie ne l purmeiro restroilho segado de gametas, Anica drumie l restro de l suonho de la manhana, ne l meio de l’albarda de la burra, buolta cul lado d’alrobés para riba. Las apanhadeiras, cula cabeça siempre a arremeter acontra ls sucos, cun sous foucins agudos i las manos libarales, íban deixando para trás las gametas an gabelheiros, a la spera de quien las benisse a acarrear. Las rapazas mais nuobas de la quadrilha inda quejírun ancerrar a Sabel nua huorta, mas eilha nistante rumpiu por un suco al palantre i la huorta deixou-se-la para eilhas regáren.

- Ei rapazas, bamos al almuorço que yá son horas!

Tiu Jesé, assi que chegou, prendiu la burra nua carbalheira i, a la fin de las sucadas, chamou Sabel pa le ajudar a tirar las alforjas de la burra i a poner la mesa. Sabel sacou las merandeiras i la toalha d’algodon de las alforjas i puso la mesa nun relampo. Antes de chamar las outras, nistante dou la teta a la sue Anica, que, assi que la sentiu, yá nun paraba de spernear.

— Ah Sabel, la garota ten esta manica tan burmeilha, nun será coixo?

— You que quereis que bos diga, anda que manhana yá se bei l que ye. Se fur coixo rui nistante me bou a Dues Eigreijas a tiu Demingos Eileno que le faga uas nobenas. Esse home nun hai doutor que le ganhe, ten ua fé!

Las sopas centenas de la merandeira sabien que cunselában i fúrun-se nun ai. Quando Sabel zatarraxou la merandeira cul guisado de cordeiro, botaba un cheiro... até bolcaba! Aqueilho éran cousas de tie Marquita, aposque tenie an casa algue chicha retardada na mosqueira que nun se le bendie i cumo sabie que las rapazas tenien ua boca de prata, guisou-la pensando que l cheiro passaba. Sabel yá nun era la purmeira beç que le açucedie aqueilho i, mirando pa las outras, diç delgeira para tiu Jesé:

— Ah tiu Jesé, podie-mos ir a buscar ua barrila d’auga, qu’esta yá bai caliente.

— Auga! Si bou, filhas, ide comendo que you nun tardo.

Eilhas querien mas era ampuntá-lo. Assi que l bírun pulas cuostas, agarrórun cul guisado i çpejórun-lo dreito i anteiro atrás de la parede. Purbeito pa la perra que s’anchiu del.

— Anquanto limpestes l guisado! Staba buono ó si? La mie Marquita pa guisados nun hai quien le ganhe.

— Staba, staba mui buono, tiu Jesé.

— Bá, queda-bos ende l restro, you yá tengo que m’ir. Bou-me a matar ua baca. Apuis traei-me las alforjas culs caçuolos.

— Baia-se çcansado, tiu Jesé.

L que le baliu a eilhas fui la fogaça centena i un cacho de toucino branco crudo que inda staba nas alforjas, senó, solo culas sopas, tenien rapado buona larota!

La manica d’Anica cada beç staba mais assarampolhada i l coixo ampeçaba a stendé-se-le pul braço arriba. La garota nun fazie senó berrar i to la giente de la rue dezie que aqueilho iba-le a cumbanir l cuorpo todo. Ye berdade que Sabel nunca gostou muito de deixar assi la menina a drumir eilha sola, sien quedar tamien Alfredo a guardá-la. Habie bichos malos de mais culidades que you sei alhá i a ua garota cun seis meses las queluobras éran bien capazes de l’antrar pula boquita al para baixo para se l’íren al leite que tenie ne l stómado. Las queluobras por leite son pior que l diabro por almas. Diç que ténen un mamar mais doce que l dun bitelo. Ua beç cuntou-se que nun prado de Peinhas Cabalho habien matado ua que se fizo grande cumo un timon. To ls dies iba a mamar nua baca que andaba a pacer no prado. La baca, quando iba para aquel prado, pul camino meneaba-se mais delgeira que las outras a modo aplediar yá pula queluobra i, mal antraba no prado, iba lougo dreitica al sítio. A la nuite nunca traie nien raça de leite para casa.

Antonho Trucal nun gustaba nada de ber ls sous garotos padecer, inda mais la sue fona, que era tan pequerrica. Fui el solo a regar cun Alfredo i ampuntou Sabel cula burra a Dues Eigreijas a curar la menina. Tiu Demingos Eileno, assi que biu la garota, nistante acalmou la mai:

— Esto ye coixo d’aranhon, nun bedes eiqui l dezeinho a mode lhagarto?! Se fusse de rata ou queluobra era pior.

Purparou un ramo cun spárrago i oulibeira i anriba de l sarampolhado puso fuolhas de yerba, de la de l coixo. Apuis beneziu-lo i dixo ua nobena. Para fazer las trés nobenas, Sabel i Anica tubírun que drumir an Dues Eigreijas ua nuite ne l palheiro de l tiu i solo a soutordie ye que pudo benir para casa. Zde la purmeira nobena, Anica ampeçou a quedar mais calma i yá se deixaba drumir uns ratos buonos. Aquel tiu era un santo, nun habie naide que tubisse l don que el tenie.

La séstia yá se agradecie bien, mas Antonho nun tenie bagar. Sentado nun puial, a la selombra de la moreira de la rue, ampeçou a purparar ls cachimbaques de la segada. Era tiempo. La cebada de la lata de la Cruç yá staba seca i nun tardaba an caié-se. Puso ua correia nuoba als sous dedales i, cula piedra que habie traído l anho atrasado de ls touros de Fermeseilhe, dou-le un jeitico a las fouces até le fazer salir la ferruje, mas l que eilhas mais percisában era d’uso.

La Santíssema Trindade, esse anho, caiu ne l purmeiro Demingo de l més de San Juan. Antonho Trucal purparou la mula negra i fui-se até al cabeço. Sabel, culs garotos, nun quijo ir, chegaba-le bien la Trindade de las Eiras. Antonho, pul camino, agarrou a tiu Jesé Baraço, que iba a la Trindade para ber se arranjaba un criado, mas tenie que l’agradar i ser barato, senó asperaba pul Santo Amaro. Al redror de la capielha era un mar de giente. Béstias presas als sobreiros éran mais que ne ls grazes. Anda que l suolo quedaba bien stercado pa to l anho! Criados cun sue choupa a la spera de quien ls apreitasse nun faltában. Esse anho era por demais. Tiu Jesé Baraço, acumpanhado d’Antonho, atentiou l pulso a meia dúzia deilhes mas uns éran mui caros i outros nun l’agradában.

— Ah tiu Jesé, bamos a falar cun aquel rapazico alhi, a ber quanto pide?

— Anton tu, cumo te chamas?

— Manuol.

— I quantos anhos tenes?

— Desassiete.

— I d’adonde sós?

— De Bilasseco.

— Anton quanto quieres?

— Nun sei, you ye l purmeiro anho que bou a serbir, bós ye que dezis!

— Buono, you chamo-me Jesé i sou açougueiro an Sendin. Dou-te seis notas por anho, un par de çapatos, dous pares de ciroulas, dous pares de calças, dous pares de camisas i ua roupa de cotin ou cerrubeco, tu ye que scuolhes. Mesa, ye a la par de nós, bás a l’adega quando quejires i la cama ye ne l triato de l palheiro de las bacas. Se t’anteressa, ampeças ne l San Pedro.

— La paga ye mi baixa. Se me dira siete notas i trés pares de miotes yá quedábamos antendidos.

— Mira, you nun te dou nien mais un çton i miotes dou-te-los armanos a la piel de l culo. Nun te squeças que you sou açougueiro i fame an mie casa nun se passa. Pergunta-le aqui a este rapaç que yá me conhece bien!

— Mira se aporbeitas, amo cumo este nun agarras outro. Apuis, se rigulares bien, pa l anho puode ser que te deia mais, atiçonaba Antonho pa cumbencir l rapaç.

— Negócio cerrado. Pa l San Pedro cuntai cumigo.

A fin de missa, las maltas yá stában de calagouças i galhos i ampeçórun-se a ajuntar a la spera que la música de Miranda ls benisse a buscar al camino que daba pa la sue tierra. L puolo era pior que nubrina cerrada i las pessonas na ronda al redror de la capielha parecien animadas dun fermesin de guerra.

— Biba la malta, biba! Biba la malta, biba!

Apuis de las rondas, l cheiro a puosta assada que benie de las tiendas de las tabernas anfilaba-se las narizes al para drento i ponie l stómado a aplediar por comer.

— Anda Antonho, quien paga sou you. Bamos alhi a tie Jozefina a comer ua puosta que fui you que le bendi la bitela. Aqueilho há-de ser un mimo i se fur para mi siempre me corta un cachico de l melhor sítio.

Cousa tan buona yá dies há que Antonho nun habie comido. Ne l cielo, l quemida de Nuosso Senhor debie de ser to ls dies assi i anda que nun se habie d’anfariar por comer siempre la mesma cousa. Aquel cacho gordo de chicha assada a deixar scorrir l molho anriba l pan, cunforme se iba cortando cula nabalha, parecie ua cousa santa. Tan santo cumo aqueilha puosta, solo l bino clarete de tie Jozefina. Antonho quando agarraba la jarra spetaba-le cada stocada! La guola parecie l’augadeira de la huorta de las Arenas quando çtapaba l poço por pie, nun dába aguanto. I un filico a modo sangre salie-le pul lado de ls beiços, scorrie pul cachaço abaixo i solo paraba al manchar la camisa ne l dreito de l peito ancho, fuorte i queimado d’Antonho Trucal. Que suorte an tener achado tiu Jesé Baraço!

Nesto, ampéçan-se a oubir gritos i amanaças. Dous homes de meia eidade, de Fuonte Aldé, chenos de rezones un pa l outro, anchírun-se de calagouçadas. Yá chenos de bino, ampeçórun a acudir amigos dun i d’outro i armou-se alhi ua picardie mais fuorte que you sei alhá. Nien ls guardas rurales fúrun capazes de ls zapartar. Calagouças, facas, piedras, caiatas i choupas, cada un daba cul que calhaba. Que reixa, que senreira se habien de tener uns als outros! A la fin, alhá s’atamórun, mas sangre arramado pul suolo era tanto cumo l bino que habien buído. Anquanto las mulhieres boziában, un home fuorte tapaba cun lenço la sangre que gurgulhaba de l buraco dua facada, por baixo de l bientre, i parece que nun staba nada assustado.

— Tu nun t’atrapalhes mulhier, you sangre inda tengo muito, se perdir un cántaro inda me quédan andrento mais de dous.

Mas la Trindade era assi mesmo ó anton nun era. Antonho Trucal i tiu Jesé, apuis daquel cinema i de la pança chena, mercórun un bolso d’arrebuçados pa ls garotos, agarrórun sues mulas i fúrun-se pa la Trindade de las Eiras.

(cuntina)

terça-feira, 4 de dezembro de 2007

Antonho Trucal (remanse) - II



Por Carlos Ferreira



II

UI LA GAITA!

Chobie que Dius la daba. Pa carregar melhor la mula negra, Antonho Trucal apeou-la de las manos i antriçou l nuolo de la punta de la rede antre dues piedras de la parede de l camino. Ls feixes nun éran mui grandes mas, molhados, pesában al drobo. Alfredo nun fazie muito, mas la sue forcica era quanto bundaba pa arribar cula carga i poné-la na mula. Ls caminos íban de mar a monte i, al passar ne ls tolheiros de barro branco de la Rodeira de l Mouro, la mula negra anterrou-se até als zinolhos. Las baradas i ls raios bien le chobien an riba las oureilhas, mas nun adelantrou. Solo apuis de botáren ls feixes abaixo ye que fúrun capazes de la sacar. Antonho Trucal i Alfredico quedórun tan ambarrados i cansados cumo la mula, mas inda le sobrórun fuorças pa la cargar outra beç. La mula negra nun staba buona dua pata de trás. Ampeçaba a querer mancar i parecie q’un delor qualquiera le tiraba las fuorças. Deixar-se anterrar cumo ua bacarola?! Yá iba para uito anhos que Antonho la tenie, cumprou-la guçala quando se casou i nunca l habie deixado an borra cumo daqueilha beç. Quando chegórun a casa yá benien bien rendidos, sganganidos cumo perros i yá rato que habie dado las almas. Sabel, cunsemida, yá solo pensaba an cousas malas.

— Ei almicas perdidas! Yá iba a agarrar la burra para ir a saber de bós. You yá solo pensaba an cousas ruis: que bos habien prendido ó outra cousa mala. Cun este tiempo nun se queda até estas horas, Antonho. Mirai, mirai l’ampostura!

La manhana spertou scampada i, de las dues cargas de scobas brancas, juncos i faleitos que habien traído de ls scadales de ls prados de Brenhusino pa picar, yá solo quedaba un munton de tuoros ambaranhados. Alfredo nun gustaba nada de meter aqueilhes garamiços ne l palheiro i, quando l pai paraba un cachico de picar pa s’ir a buer ua pinga, nistante s’agarraba el a la machada, mas que l pai nul bisse:

— Ah Alfredo, mira que tu cortas la carapota dun dedo! Apuis bás a ber cumo cantas la muriana! Tu cuidas que se cola cun cuçpinha? Deixa star la machada çcansadica adonde stá, parece-me q’eilha inda nun se metiu cuntigo! Almanecha, solo te dar para mal! Podie-te dar pa agarrar l biendo i spalhar esses cembones picados, mas nó. Que si gustas d’anredar i star debalde!

La rue parecie un tapete de beludo cun cheiro a monte. Apuis de metéren ls tuoros todos ne l palheiro, Alfredo yá solo querie brincote i gandaia. Aquel tapete nuobo parecie un chamadeiro. El bien querie quedar de pies, mas mesmo antes d’acabar l serbício solo le daba para s’arrebolcar!

— Ah Alfredo, pega aqui que hemos meter l cepo de picar andrento de casa, senó esta nuite la mocidade inda ye capaç de l roubar para queimáren na fogueira de l Sagrado.

Zumbadas i cambadielhas, corridas i çancadielhas cula jolda braba de la rue, nun íban a faltar. Manhana era die de Cunselada i a soutordie era die de Natal i apuis benien las Scapadas: l binte seis era die de Sant’Eistebo, l santo de ls sulteiros i l binte siete era die de San Juan, l santo de ls casados. Fiestas i dies guardados até l die de Reis íban a ser a ringalheira. Pa l die de Natal i pa ls dous dies de las Scapadas, iba a benir tiu Manel de Trabanca cula gaita. Nun se podien deixar aqueilhes tolheiros assi na rue, senó la giente amporcaba-se toda.

Sabel, a belar nas nuites grandes de Dezembre, habie atroquesado uas camisolas nuobas pa l sou Antonho i pa l sou Alfredico. Tenien uns torcidos i uas conchas nas delantreiras i la lana que tenhiu cun folhin quedou amerosa cumo la niebe. Stában pimponas! La tie de Trabanca que se la bendira lougo dixo que iba a ser cousa apilarada, mas quando la staba a carbenar parecie-le a eilha que tenie pouco stame, mas nó, saliu papa fina.

Ne l die de Cunselada pula manhana naide tenie gana de s’albantar. La gilada parecie ua nebada, até las mantas stában tesas. Gilada subre lodo, auga subre todo, yá dezien ls antigos.

Na rue, ls garotos mais madrugadores, que s’albantórun a toque d’almas, chupában chupos de carambelo cumo se fúran arrebuçados. Tenien las manos roixas i ancalafriadas i habie un que habie ambrulhado l chupo nun lenço burmeilho yá cheno de moncas i al terrincar l carambelo parecie que staba a rober piedras. Sabel bien habie quedado mais un cachico a chocar na cama, mas la menina tenie horas ciertas pa la teta:

— Bá, Alfredo, scuolhe i parte! Hoije teneis que comer pouco i se bos zaiunais yá nun podeis merandar. Teneis que le guardar la parbica al menino, senó la mulica dá-bos ua patada. Yá bistes l friu que faç hoije? Mirai, ls tuoros de las scobas que piquestes onte, yá sabeis cumo ye, buolbe-se todo an mofas. Bós bedes que nun tenemos rachones an casa i lougo a la nuite, apuis de la Missa de l Galho, se quereis quedar até mais tarde teneis q’ir a saber d’uas cepas por ende.

Antonho Trucal coincie bien l termo de Prado Gaton i sabie que puli habie siempre uas cepas de nebro que naide arrincaba. Albardou la mula pequeinha i cula subrecarga ampuso-le ls cestos sterqueiros, scarranchou l sou Alfredico ne l meio, dun lado metiu la marra i d’outro meia duzia de cunhas, un sacho i un açadon. El bien habie ampuosto la mula negra q’era mais andadeira, mas la probe yá dous dies que staba deitada ne l palheiro cumo ua zbaçada i nun habie meia de s’albantar. Cua china fizo ua scarça ne l casco de la pata traseira i l animal até daba duolo. Antonho Trucal assi que se dou de cuonta lougo le purparou un papada de cinza caliente cun binagre bien fuorte, mas aqueilhas malinas lebában l sou tiempo a madurar. A las bezes até era perciso ir cula faca i ancetar l belhotro, senó nun habie maneira de fazer arrebentar la matéria. Anda que l animal durante aqueilhes dies nun zanfertou ls dientes. Lebou ua baixa!

Culas cepas de nebro que traírun de Prado Gaton, l lume bruaba i Anica, inda quaije que nacida d’onte al cuolho d’Alfredo, parecie que yá querie ampeçar a fazer galhicos. Éran las nuobe de la nuite i oubien-se las campanas a boltiar pula purmeira beç pa la Missa de l Galho. Anquanto ls homes sorbien l caldo de la Cunselada, Sabel iba sacando l que tenie na panela i anchiu ua trabiessa de patatas, tronchos i nabos, trés cebolhas cozidas i quatro pieles de bacalhau. Las pieles éran solo para dar l gusto a las patatas.

— Ah mai, anton hoije nun fizo polbo?

— Mira Alfredo, cumo diç tou pai, astanho tenemos que poupar se queremos albantar la casa, mas nun t’apequentes, tengo alhi ua panela chenica de cousas buonas pa cozer i comermos manhana! You a las bezes até parece que yá nun sou deste mundo, yá nun antendo esta gentica d’agora, ua mesa chena de todo i inda stais a aplediar por lambuxes! Anda que quando you era garota, nun habie la fartura que hai hoije, mie mai cuitada, biu-se na sbronha pa mos criar.

Quando acabórun de cenar, Antonho Trucal i Alfredico salírun para fuora i, caras al sagrado, las rues abaixo nun se cabie, era un belhouro de giente. La luna staba redonda cumo ua çaranda i na rue bie-se cumo de die. Ls homes cun sous capotes de pardo parecien selombras de miedos i las mulheres cun sous xales d’argolinha parecien nabineiras. Sabel antes de salir pa la missa, acachapuçou ls quatro cacos de la cena ne l caldeiron, dou ua arrimadela a la cozina pa que nun quedasse todo de pantanas i puso al lume la panela de remeia chena de cascas, un bulho, ua chouriça de baca i ua nembra. La panela si era mui grande para aqueilho todo, mas al sou Antonho nun habie nada que l cunselasse mais que l caldo de bulho.

Lebaba la sue Anica al cuolho cun gorrico de lana riscado, scundida ne l meio de l xal i, antes de dar las dues, yá Sabel staba n’eigreija a saber de lugar. Tanto an baixo cuma na trabona, nun se cabie. Católicos i portestantes, to l mundo iba a missa nesse die, até inda íban mais ls portestantes que ls católicos. A las dues de la manhana, al salir de l’eigreija, to la giente se calcie por trás i pulantre na fogueira i, apuis, alá pa la cama. An casa d’Antonho Trucal apuis de la Missa de l Galho, to ls anhos, antes de se deitáren, se comie la nembra de baca que habie quedado a cozer i se buien uas pingas buonas para íren bien roijos para ambaixo las mantas.

Sabel era siempre la mais madrugadeira de la casa:

— Pus inda nos bos albantais? Mirai que la gaita yá anda pula rue! Bós nun oubis l’Alborada?

Alfredo, assi que botou l nariç fuora de las mantas, sorbiu aquel cheiro de las cascas cul bulho, que cumbanie la casa anteira. Albantou-se çcalço i an ciroulas i puso-se an riba la piedra de la cozina delantre de l lume. La mai, cua carunha de xabon, labou-lo bien labado cula auga caliente de l caldeiron. Purmeiro dou-le ua catadela por alto als piolhos i raspiou-le las cotras atrás de las oureilhas a modo tirar l gogo, apuis raspiou-le las cotras de ls cotobielos, apuis las de ls zinolhos i apuis las de ls carcanhales. El bien nun querie amostar l pimpin, mas nun adelantraba. Die de Natal era assi, habie que fazer piel nuoba.

— Ui la gaita!

— Ui!

— Ui la gaita!

— Ui!

— Ui la gaitica!

— Ui!

Alfredico na eigreija an pie de l pai, assi labadico, cul pelo peinado i la marrafa feita, sentie-se mais lebe que ne ls outros dies. Nistante botaba l peito palantre i amarraba ls uolhos pa mirar pa las conchas de la camisola nuoba. Yá ampeçaba a tener proua! Nun antendie porque l pai quedaba siempre an pie de l Altar de las Almas. Aqueilhes diabretes culs cuornos grandes a arrepelar ls pelos de las pessonas ne l meio daqueilhas lamaredas de l Einfierno, metien-le un miedo q’até se pelaba! L anjico papudo, culas alas brancas nas cuostas, que cantaba l nacimiento de l menino i la streilha que atrabessaba l’eijreija nun filo, na missa de l die de Natal, yá trés anhos que dában que fazer al miolho d’Alfredo. Mas cumo poderie ser aqueilho? L’única cousa que l zbiaba desses pensamientos era l andor de l ramo. Aqueilhes roscos, aqueilhes doces torcidos i splanchados, aqueilhas fogaças trigas, aqueilhas laranjas... Esse anho, se nun tubíssen que albantar la casa, l pai bien l podie arrematar un ramo. Debie de ser tan buono, tan buono! I santo!? L que balie era que la mai fizo fritas i tenie la panela chena de cascas i bulho, senó inda agarraba augamiento. La Bó tamien habie feito ua fornada de doces de ls anquenómicos i outros de ls drumidos ne l canto de la masseira, mas l pan era centeno i laranjas tenie l pai ua spindurada nun crabo de l forro de l quarto, mas solo se podie ancetar para ua malzina.

Que buona staba la chouriça de baca! I aqueilhas cascas, adubadas i burmeilhas cumo l bulho, sabien inda mais que ls roscos de l ramo! Mas Sabel nun gustaba que l garoto fusse tan biqueiro:

— Bá, Alfredo deixa-te star cul garfo ne l tou campo: la chouriça i l bulho ye solo un cachico pa cada un, agarra un cacho de centeno sfregas-le an riba este cibo de quenhon cozido i bás a ber cumo ye de buono.

Na fin de l almuorço, quedou aqueilha trabiessa chena de molho i Antronho Trucal pediu-le a la mulhier que le botasse ua cacetada daquel caldo burmeilho de cozer l bulho i acabou d’anchir la malga cul molho que quedou na trabiessa. Apuis segou alhá un carolo de pan i acrecentou-le bino. Quedou cumo un reloijo. Buiu mais dues pingas de la jarra anriba i fui-se to la tarde pa l Sagrado a ber se ls casados yá habien andonado ls adbertimientos pa las Scapadas. Esse anho ls sulteiros íban a lebar un camarço!

Pa l die de Sant’Eistebo ls sulteiros yá habien feito l peditório ne l die de Natal. La mocidade dou buolta al lugar i fazírun un peditório bien buono. Quaijeque anchírun dous cestos de la palha. L mais de las cousas éran carolos de pan, mas habie de todo: pies, oureilhas, chouriços, chouriças, cebolhas i até houbo quien disse denheiro. Ne l die binte seis, apuis la missa i la percion al redror l’eigreija, arrematou-se aquel peditório todo ne l sagrado i inda se fazírun uas crouas bien buonas. Ajuntando l denheiro que dou la mocidade yá daba pa pagar l gaiteiro, l cura i la cena que ls sulteiros habien anquemendado na taberna de tiu Cacharuolo.

— Mira, Sabel, quieres un carolo? Arrematei este cesto de pan, stá tan branquito i tan folheiro, parece tan buono, dixo tie Lucinda Pedresa. Ls Pedreses era giente probe, tierras para pan i huorta nun tenien i an casa deilhes la fartura era pouca. Nun sendo uas jeiricas que íban dando ua beç por outra, andában l anho todo a trabalhar solo pul caldo. Quaije to ls anhos, nesse die, arrematában un cesto de carolos pa tiráren la barriga de la miséria.

A la tarde, ne l Sagrado, armou-se ua picardie mais grande que you sei alhá! Ls homes, tanto sulteiros cumo casados, todos bestidos cun jiquetas bielhas zbultas cul lado d’alrobés al para fuora, nun fazírun senó guerriar-se i zumbáren-se. Benga ambarrones, benga caídas de l muro de l Sagrado al para baixo. Anda que ls gorros nun parában muito tiempo dreitos na cabeça! Assi que se ponien dreitos aparecie siempre un caralho atrabessado pa l bolber cula pala al para trás. Sabel salbou-se dua buona por pouco!

— Bós, para benirdes pa l Sagrado, ye porque quereis algo?! Ls sulteiros agarrórun-se a ua cambada de mulhieres casadas que íban a ber la gaita i ancerrórun-las nun palheiro de rue de la Frauga. Benga a gritar, parecie la fin de l mundo!

Apuis de cena staba a gilar a mais i maior, mas cumo todo mundo staba chenico cumo un boto l friu nun antraba cun naide. L bino subertie até al gurgumilho de ls homes i pa l chegar cul dedo solo bundaba meté-lo na boca. Quien las iba a pagar era l gaiteiro. Tiu Manel de Trabanca, nesses dies, yá sabie cumo era: traie siempre dues gaitas, ua nuoba pa l die de Natal i ua bielha pa las Scapadas, porque se fusse nuoba scacholában-se-la toda na mesma. Aqueilha malta, nesse die, era terrible. Ende pulas dieç de la nuite, ls casados ampeçórun a remeter acontra la gaita, mas nun tubírun cotos pa l chegar. Ls sulteiros agarrórun cun tiu Manel gaiteiro i ala parriba de la scarrancha de l folhanço de l Sagrado. Apuis, fazírun un córreo al redror de l folharanço i alhi que naide s’achegasse. Cul friu, l que salbou l gaiiteiro fui l bino que bubiu, senó, cula gilada que staba a caier, yá cacho que l cuorpo habie quedado teso cumo un penheiro i las manos angaranhidas cumo tuoros de xara. El que nun le disse la belharaça de parar de tocar, senó iba-le a passar cumo un anho que l chubírun anriba dun carro de mulas, lebórun-lo para fuora de l lugar i apuis deixórun-lo alhá a el solico anterrado ne l meio dun tolheiro. Outra beç, cula borracheira, yá nun era capaç de tocar i ls casados botórun-lo a el i a la gaita ne ls chafarizes de la Calçada. Dessa beç nun sei cumo nun lebou camino. Sien ser el, nun habie outro gaiteiro de l Praino nien de las redundezas para aturar aqueilha malta tan lucifer.

Nesto, al redror de meia nuite, solo para fazer afronta als sulteiros, aperséntan-se ls casados ne l barandin de senhor Abade cul gaiteiro que habien ido a buscar a Brunhosino. Antonho Trucal fui l antuante de todo. Quando biu l gaiteiro de ls sulteiros anriba de la scarrancha de l folharanço, dixo-le pa ls outros:

— Bós nun oubis, rapazes, l’única maneira de mos cagarmos ne ls sulteiros ye agarrar i irmos a buscar l gaiteiro de Ruolos. Agarrórun-se ua dúzia deilhes por essa Carboneira alantre, parecien un eisército. Chegórun a Ruolos i l gaiteiro habie ido a tocar para Bemposta.

— Buono rapazes, agora que benimos até aqui, bamos a buscar l gaiteiro de Brunhosino. Antonho Trucal nun era de muitas falas, mas anton quando buie uas pingas balientes naide l atalhaba. Parecie un alferç.

Nessa nuite yá éran las quatro de la manhana i la ramboia solo ampeçou a aplaquiar quando las borracheiras se bolbírun an suonho i l gaiteiro se deixou caier de l folharanço.

A soutordie, die de San Juan i de ls casados, benga mendongo outra beç. Apuis de missa i la percion, arrematórun l sou peditório i la cousa tamien nun stubo mala. Pedírun-le a tiu Jesé Baraço, que era açougueiro, que le bendisse ua bitelica que tenie ne l palheiro, mas el nun quijo. Dixo-le que inda era mui pequeinha i solo tenie aqueilha para matar pa ls Reis. Se querien ua que houbíran falado mais cedo que el habie-se-la arranjado. Antonho Trucal apuis de haber ido a Brunhosino a saber de l gaiteiro, quedou l maioral de la quadrilha de ls casados:

— Bós nun oubis, rapazes, nun hai nada que ber! Que béngan mais dous cumigo al palheiro de l’Armita onde tiu Baraço ten la bitela i ides a ber cumo nun bai a faltar cena! Miu dito, miu feito. Matórun la bitela, çfolhórun-la i a la nuite chamórun a tiu Jesé Baraço a comer deilha. Staba tan buona, até albantaba un muorto! Tiu Jesé Baraço purmeiro inda ampeçou a tirar al para trás mas apuis sentou-se i anchiu-se deilha cumo ls outros.

— You lougo l zanganhei tiu Jesé: se nun mos bendie la bitela a la buona, bendie-mos-la a la mala, dixo Antonho Trucal.

Tiu Jesé, quando s’agarrou cul papo cheno de bitela i calentico cul bino de tie Cacharuola, inda le fizo un çcunto.

— Antre casados nun hai que antersar. Mas agora tamien stou para ber se sodes capazes d’agarrar la scalada que tengo an casa i poner l gaiteiro a tocar anriba l alegrete de tiu Trobisqueira. Ye l terraço mais alto que hai al redror de la Praça, diç tiu Jesé Baraço, yá capaç d’arrebentar ua peinha.

Nesse die, ls casados nun andubírun cun muita suorte. Ls sulteiros inda nun habien buído tanto bino. Fúrun ua quadrilha deilhes pulas traseiras de la casa de tiu Trobisqueira chubírun-se pa l telhado i apuis pa l alegrete i, quando ls casados se dórun de cunta, yá le habien tirado la gaita al gaiteiro. Spartiçórun-la an mais de binte cachos. La guerra alhi anriba de l alegrete fui tan grande, tan grande, que nun sei cumo nun se spedaçórun todos d’alhá al para baixo.

Aquel anho las Scapadas tubírun que ber, mas trés dies de gaita qualquiera un ls ten.

Ne l die d’Anho Nuobo, pula la tarde, fazie un tiempo seco i alhá staba l sol, grande i amarielho cumo ls galones dun quemandante. Habie-se casado la filha de tiu Jouquin Andor i to la tarde, ne l Sagrado, apuis la ronda, armou-se un baile cun armónico. Alçafates d’antramoços i cántaros de bino fúrun a ringalheira.

Ne l die uito, apuis de ls Reis, inda sien haber aclariado la manhana, quando s’oubírun las Almas, yá Antonho Trucal i la quadrilha de podadores de Fracisco Galhego purparában la guinda de Recobeilho para passáren l riu. Staba l die ancubierto por nubres que amanaçában auga, mas l aire nun staba mi friu. De las carapotas de ls picones salie a modo un fumo branco que chubie bagaroso caras al cielo, cumo s’andrento las faias stubíssen a fazer carbon. Habie que tener muito tento adonde se ponien ls pies, porque las peinhas stában que nien arrebalinas i bundaba un çcuido para chegar al riu mais debrebe que se cuidaba. Purmeiro passou Fracisco, a prender la cuorda nun piçarrico de l outro lado. Apuis, znudórun-se i cada un prendiu a la cuorda las alforjicas cula ferramienta i la roupa i fúrun passando un a un. La corriente barrenta, por baixo la cachoneira, ferbie mais que nua panela, mas nun habie que tener miedo. Bundaba abrir ls braços i deixar-se ir, mas l’auga parecie carambelo i habie q’un home pessiná-se antes d’antrar pa nun deixar que eilha le tomasse l cuorpo.

Porriba Faia Bintureira, nun piconico de l praino de Fermeseilhe, Antonho Trucal quedou-se un ratico a mirar pa la sue preinada que staba de l outro lado de l riu i lembrou-se de l sou Alfredico que quedou cuns febrones mui fuortes na cama. Cul friu de la nuite de ls Reis agarrou ua papeira mui fuorte i criou ua badana mais grande que you sei alhá. La mai, nua malga, que mal se biu pa zmagar trés lezmas, pus slubiában mais que l lágamo de las peinhas de l riu! Apuis, ajuntou-le ua colher de farina triga cernida, ua colher d’unto de la manta de l cochino i ua gema d’uobo i purparou fetiu. Batiu aqueilho bien batido i apuis de quedar an pomada cirne i amerosa botou-se-lo ne l cachaço i puso-le un panho porriba. Se nun oubisse nobidade cun aquel fetiu, als trés dies arrebentaba la malina por tantos buracos cumo cuornos tenien las lezmas, mas se tardasse mais, habie que le poner un cachico de peç para puxar la broça toda para fuora.

Antes de chegar a Billar del Buey habie ua capielha i Antonho Trucal, sien naide ber, rezou alhi a la puorta trés Abe-Maries i un Padre Nuosso. Ls santicos spanholes habien aporfelhado l sou garoto. Nun sabie qual era l nome de l santico, mas tenie fé. Alfredico yá iba criado i nun tenie gana que Nuosso Senhor l lebasse. An casa yá ganhaba bien pa l que comie.


(cuntina)