sábado, 15 de setembro de 2007

La quadrilha de Bastian Chancas


Por Faustino Antão



Bastian Chancas nun s’iba a squecer an to la sue bida daqueilha abintura, çpuis de l que le cobrórun i las chapadas que lhebou. Cumo las chapadas yá nun le salien de la cara i de la Pruoba nun benie l perdon, outra cousa nun habie que fazer, cunformar-se, quedar-se cun eilhas i arrotar que nien abade. Nun atinaba, nun staba cierto. L Naso eili a la lunjura dua lhapada de la sue tierra i ls lúcaros íban-se pa ls Mata-Cristos. D’agora palantre la bingáncia habie de ser nas campanas. Lhebar ua scalada i repicá-las anté ls anfernizar.

Anfardou-las bien... Tamien porquei nun quedou calhado, nun fizo cumo ls demás?! Quien lo mandaba a el ser zumbeteiro? Calhaba-se, nun ls arremedaba nien fazie caçuada! Lhebou-las quaije por d’anquemenda, anton ende las tenie. Cun aquel maldito feitiu d’arremedo, falicas mansas i la risica strilhada na cara:

- Senhor guarda nun bos cunsúmades, que eilhes nun pássan fame.

L cabo de la Guarda Republicana, lhougo que ls de la Pruoba fazírun queixa de l sumiço de ls caramonos, nun tubo muitas dúbedas adonde s’ir a saber deilhes. Muntórun spera pul fusco fusco, a cubierto de la nuite, scundendo l jipe atrás duas ramalhadas, eili acerca l terreiro de l’Eigreija. Éran horas de cena i nun fui perciso sperar muito i to la camarada de Bastian Chancas s’ajuntou cumo era sou questume. La Guarda-rapublicana sabie-le las manhas todas, anganhá-la nun era cousa fácele. La patrulha saliu de pronto subre eilhes. L cabo pregunta cun boç d’outoridade:

- Adonde stan ls Santos?

Todos quedórun calhados que nien ratos, que la hora i ls tiempos nun éran de sperteza. Yá habien cenado i a naide se l’antolhaba quemer anriba uas castanhas. Todos sabien cumo la Guarda gustaba d’arrebunhar, a nun ser Bastian Chancas. L’outoridade, ateima pula segunda i redadeira beç:

- Adonde stan ls Santos?

Cumo solo Bastian Chancas habie abierto la matraca, apuntórun par’el, bota-te ne l serbício público, andicando la biatura. Lhougo pul camino calcírun-le las oureilhas i alhá na casa de la Guarda amassórun-lo tanto que nun fui perciso preguntar la terceira beç. Que Bastian Chancas, cuitado, mesmo cula prison de falas que tenie de nacéncia, çaçamelando, botou acá para fuora:

- Cá…cá… cácá you digo que ls Santos nun pássan fame porque ls scundimos nua tulha de grano.

L buono de l Bastian Chancas solo tubo dreito a la biaige de buolta porque tubo que çclarar la denúncia anté la fin i dezir qual era la tulha, pus habie-las an to las casas. La gana de ls guardas era el quedar a monte, mas habie quien acreditaba que el tenie bida para estas i muitas façanhas, mentres salie dua patifarie yá staba andrento doutra, la sue bida era ua façanha de las taludas. Nacido ne l meio dua família de cinco mulhieres, sue mai i quatro armanas, la nuite que fui parido arrodiórun-lo i todas eilhas de boca abierta i cara de spanto, dezien:

- Mas l crio ye todo el amperrunhado, solo se le bei la cabeça i las piernas!

Parecie que d’adonde benie se habien squecido de l sticar, i agora la gana de l mulheriu era fazé-lo, mas i çpuis se el se scachaba?! Assi lo deixórun ancolhido, ambrulhado nuns culeiros.

L pai staba çpensado de todo esse zgusto pus yá habie deixado este mundo, staba agora ne l eiterno çcanso, fazie uns nuobe meses, assi que la mai quedou cubierta. Agarrou la maleita que dá cuonta de ls ganados, mete-se nas pessonas pul bafo i la calor de ls stiercos, i mata-las.

Nessa hora que Bastian Chancas bieno al mundo naide fituraba l que salirie deili. Era amperrunhado mas mamaba bien, nun daba muostras d’atalhar camino pa l cielo de ls anjicos mais debrebe. Amperrunhado, de la forma que lo bírun na nuite que naciu assi quedou solo que an forma medrada.

Braços i piernas lhargas, an riba de ls ombros un cachaço adonde ponie la cabeça. Cuorpo nun tenie, cuntinaba por sticar. Asseguraba las calças culas alças i metie la cabeça nua gorra. Quien arreparaba nel, i éran muitos, quedaba cula eideia que nun habie sido acabado. Agoramais bielho, que de taludo nun se fizo muito, sabie-se que era un trabiesso, un bardino, gandulo, gabirú, galfarras, patifório, cobiçador de mulhieres i lhadron de santos. Tamien sabie la doutrina de la códia i de la bardasca. Nunca se cunfessou a nanhun cura, fazie a las temporadas pulas aldés de ls alredores.

Mas se Bastian Chancas era assi de la cintura pa riba, de la cintura para baixo muitas mulhieres dezien que era bien armano de ls outros i anté mais afertunado que muitos amprouados. I quien melhor qu’eilhas para dezir tal cousa, i se lo dezien alhá sabien porquei. Solo que Bastian Chancas anté ls binte i muitos anhos nun habie cumbencido nanhua. Lhebá-las a la cierta puls recantos i fiestas ye ua cousa, cumbencé-las a arrimáren-se al altar, ye outra. Qual era la rapaza que staba porparada i çpuosta a aturar las lhenguarudas? Esso ye que iba a ser buono i guapo! Nanhua querie pula cierta lhebar solo meio tiu, a nun ser que tamien fusse meia tie i essa porqui nun habie.

Porqui Bastian Chancas mataba ls dies, gandulando, pensando quantas pregas ten ua cabra, na muorte de la bezerra, cosendo las questuras de ls outros que las del peçpuntadas stában, assi ganhou nomeada de putanheiro i muito fário pa las lhiebres. Nun tenie muita suorte cun dambas a dues, pus ua cousa ye bé-las outra ye quemé-las.

Fui l que le passou ua beç a Bastian Chancas, quando rundaba la huorta de Quitéria na cortina de ls Chascos, subre la fresquidon de la rega de las lheiras, biu l rastro dua lhiebre dessa nuite, seguiu-lo e ende la biu eili bien acerca ne l restroilho andrento de la mesma cortina, agachada an sue cama.

Nun perdiu tiempo, era Deimingo pula manhana, l sou amigo Oubídio era caçador tenie la scopeta mais agabada de l’aldé, debrebe lo ancuontrou na barbearie d’Arnesto, botando lhérias. Dixo-le:

- Cá…cáca…Oubídio, tene…ne…mos guisado! Sei adonde stá ua bii…ien acamadica, ye solo tu ires pula tue scopeta.

Oubídio era tiu de se tirar d’anriba la mulhier pa se poner nua lhiebre, perdidico por estas cousas, nun arrenegaba a l’arte de caçador. Solo percurou:

- Diç-me adonde que bou alhá?

- Ye…ye… na cortina de Quitéria ne ls Chascos, bii…ien por riba de la maçaneira, nuns fenos de l restroilho.

- Bamos anton ls dous!.

Mas cumo las paredes ténen oubidos, alguien scuitou toda la cumbersa, nun stubo para sperar i, sien eilhes se dáren de cuonta, adelantrou-se. Quando Bastian i Oubídio se fazírun al camino a caras alhá, oubírun l stouro dun tiro. Alguien iba a arrotar a guisado de lhiebre nesse die i nun serie Bastian nien Oubídio. Bastian Chancas, que solo de cuorpo nun staba acabado, puis la cabeça trabalhaba bien, era sabido i listo, dixo para Oubídio:

-Arrecarai, yá fumos fintados!

- Amolórun-mos. Quien fizo tamanha çafardanice cobra-me-las!

Inda se fúrun a tentear la cama, staba caliente, ua pouca de lhana de l çamarro de la lhebrona staba pulhi.

Passórun uns tiempos, mas Bastian Chancas remoliu-la siempre. “Adonde las patranhas i traiçones nácen ténen que muorrer. Eiqui s’árman eiqui se zárman”. Siempre d’atalaia i oureilhas listas, que l tiempo ye un bun cunselheiro. Anté que un cierto die la cumbersa se zbiou bien a modos de tiempos dantes, gabarolices i cuontas de caçadores. Bastian Chancas que coincie todo mundo, de hai muito çcunfiaba, mas nun tenie la certeza de quien habie sido. Achou que tenie que saber la berdade i botar manos de l garganeiro, fazé-lo caier nua sparrielha. La cegueira de giente assi, nun ls deixa ber, çque seia bien armada. Nun podie quedar-se a fazer zumbarie. L modo era zmascará-lo. Aqueilha lhiebre iba a ser ua galhofada giral, iba a ser cumbersa de to la quadrilha. Traiçon cun traiçon se paga, era assi que Bastian querie las cousas.

Yá porparado, anchiu ua piel de lhiebre de palha i acamou-la eili bien acerca nun secadal, ambitou an segredo to ls amigos i coincidos dezindo-le qual era l sou perpósito. Tirar a lhimpo la çafardanice. I assi fizo.

A modos de l matreiro oubir, rebelou adonde staba ua acamada i que pul cuorpo debie ser taluda. L spierto, cula cegueira de la quemer sien tener muito trabalho, ende se bai de scopeta a to la priessa. Quando a eilha apuntou i çparou, saliu de l meio de l restroilho un monton de palha pa l aire cumo ua spluson. De las touças i silbeiras arrimadas salírun ls amigos que se habien scundido cumo lhobos, para teçtemunhar la ganáncia. L buono de l Bastian Chancas çaçamelou:

- Anton, yá... yá... l’apanheste?!

L tiempo tamien nun paraba. Anho apuis anho, arrimou-se l die de las suortes an Miranda. Quando chegórun a la parte de riba de l’aldé stourórun siete foguetes, tantos cumo los que quedórun apurados, i habien sido todos ls rapazes desse anho, a nun ser Bastian Chancas. Assi i todo, fizo la fiesta cun eilhes, porque del nun quedában dúbedas, se nun quedou apurado, todos l sabien, era porque nun tenie cuorpo, solo las piernas i l cachaço.

L amigo Mouco era berdadeiro, mas mansote i calhado, rapaç spierto i bien antencionado. Medrórun na mesma rue, na mesma classe, tubírun las mesmas abinturas i spriéncias. nun era capaç de se quedar un solo die, ua sola fiesta sien que Bastian stubisse por acerca. Anté l die an que tubo que se çclarar a Alzira i zabafar cun el.

- Mira you quiero pedir namoro a Alzira i las mies piernas quédan a tembrar cumo fróncias berdes, mais que quando fago ua cegóbia. Ben-me ua cousa pul spinaço arriba, i apuis abaixa cumo se fusse peeira de canhono.

- Pus si sós bien medroso! Bota-te de cabeça, nun seias burro... I se las piernas te témbran, fai-lo de zinolhos!, diç-le Bastian Chancas. I acrecenta: anton tu nun bés qu’eilha tamien l quier, nun ye causo para quedares ende todo acanhado. Bota-te a eilha i bás a ver que nun custa nada. La purmeira beç ye cun to l mundo assi.

Mouco inda cun dúbedas, percura:

- Cuidas que tamien me quier?

- Digo-te l you... Fai l que quejires, quien gusta deilha sós tu. Mas nun steias parende todo agoniadico por nun saber lo que bás a dezir, que mesmo que lhiebes la cunfisson studada i na punta de la lhéngua, quando alhá i a eilha t’arrimares sal todo al alrobés. Diç-le solo que gustas deilha, que la quieres namorar. Nun te pongas a dezir que tenes muitas lhatas i tapados porque nun ls tenes. Nien t’afadistes, sin deixar de ser quien sós.

- I se eilha nun quier i m’ampunta?

- Nun ampunta, digo-te-lo you. Mortica stá eilha para que tu l fagas. Nun bés cumo eilha agora anda nua andaina arriba i abaixo a la tue puorta? Cumo se fusse ua franga cun ganas de ser galhada!?

I Bastian Chancas, matreiro, siempre l fui dezindo:

- Mas nun eras tu que dantes me dezies que nun te serbie, que achabas que deilha solo salie proua anquemendada? Cumo t’antendo, quien zdeinha quier mercar... Buono, sou tou amigo, mas estas cousas nun dében ser por antermeio. Nun te fintes qu’eilha stá siempre a tue spera. Se nun t’abiares qualquiera die alguien s’adelantra, i tu quedas a chuchar ne l dedo.

L ampurrion de Bastian fui ua buona ajuda. Qual ye l rapaç que nun sabe que assi ye? Mas ls banhos inda tardórun.

Se daprendiu la doutrina de la bardasca i de la códia, tamien aturaba la catadura de las armanas, machorras sien tiu, sobraba para el la çcarga de las calenturas i oupones. Mas ls tiempos stában a demudar que, yá cun dues dezenas d’anhos de ronha, yá nun era nanhun garoto. Las armanas zurzien-le als oubidos a to la hora de mandrion. Sós ancolhido para uas cousas nun sós para outras... bóta-te a ua arte...

Tamien assi era culs amigos. Pa las rambóias tenie-los, mas pa l acudir quando stubisse an apuros, culas calças na mano, nun sabie se ls tenie. Será que se podie fintar an Carunhas, Manuol Zorro, Spanta Perros, Mouco, Paulino i Caiatas, que siempre stubírun prontos pa las cobrar quando l outro çafardanas lhebou la lhiebre? Mas na stória de ls Santos eilhes quedórun calhados i passórun la nuite nas sues anxergas, i el drumiu anriba las laijas de l calhabouço an Miranda anté l nacer de l sol! S’adregasse a quedar ancerrado uns dies, alguien s’iba a lhembrar del para lo tirar d’alhá?

La mai si, mas staba bielha para medir fuorças cun Eiliadora, sue armana mais bielha. Essa s’acauso fusse a la guarda serie para se pabonar pa l xefe, antourilhada a ouferecé-se que nien pita a galho. Ou a anchi-lo de reponsos para que la guarda nunca lo deixe scapar i recomendar que l lhugar cierto era ende ambaixo de las botas deilhes. Coincie-la tan bien cumo las sues manos, façanhuda, capaç de zandar l purmeiro que s’astrebisse a mamar na teta de la burra.

Inda tenie bien an sue mimória la traiçon a Caiatas, sou amigo.

Caiatas era un rapaç pimpon, camarada, de buonas falas, trabalhador, cula fuorça dun bui. Quando bestie la fatioca demingueira asparecie-se a un barraigista, i muitas atafonas d’acá lhambien-se por el. Quaije siempre scolhido para lhebar la Cruç de Santo Cristo a la tiesta de la precisson. Si era un moço baliente, teimoso i rejistente.

Andubo siete anhos arrastrando l’ala, atrás deilha, pa la cumbencir a amouchá-se cun el. Nun amportaba adonde, adonde eilha l quejisse, nas folharascas, ne l feno, na palha ou an sue cama, l sítio nun fazie . Siete anhos siempre arisca, siempre manhosa. Nunca la cumbenciu.

Un die bieno a saber que lo habie feito cun Spanta Perros, mal feito que nien un arrocho i tiesta de chibo. Achegou-se an pie deilha i dixo-le:

- Anton andube siete anhos a pedir-te la çanfona i sou bien apersentado, fago figura i nunca me la deste, i agora bin a saber que Spanta Perros que ye feio que nien un boto, yá s’agaba!

- Pus si. Tu pediste-la tanta beç an muitos anhos mas fui siempre na hora eirrada, el pediu-me-la ua sola beç mas fui na hora cierta...

Mas tamien quien l manda a el ser moina!? Fintou-se neilha tiempo demás. S’acauso fazíra cumo Carunhas, que nien deixou spigar a Quelmentina. Dezien que solo sperou anté que la mai le tirou ls culeiros. Íba-le salindo caro! Mas nunca las cobrórun! Çcunfiado, listo i guicho, lhougo nessa nuite quando pul serano l pai batiu a la puorta. Querie fazer l acierto de botar banhos ou fazer queixa na guarda. La rapaza habie sido zounrada. Carunhas, pula puorta de las traseiras de la casa, zarpou. Drumiu l restro de la nuite na corriça de las Zebras, a caras a San Martino. Soutra nuite bolbiu pula calhada para dezir als sous que s’íba a passar la raia para Spanha.

Nistante l pobo quedou a saber que Carunhas acá nun staba i que Quelmentina se habie metido ambaixo del. Sina deilha, zounrada i deixada nas bocas de l mundo. L nun-digas-que-me-dezírun-que-you-cuido-que-fui-berdade nun parou. L çtino de la rapaza staba traçado. Naide mirarie Quelmentina que nun fusse cun uolhos de resignaçon, de cuitadica, tan nuoba i yá amprenhada! Yá nun iba a medrar muito porque se tubir crio queda-se cumo ua borrega zmirrada, daqueilhas de quien las cotras nun çpégan...

A quien s’iba a arrimar agora, falada i sien pureza bastante para un die lhebar l ramico, caída na zgrácia i falta de bergonha desta giente? Quedarie sola para criar l nobiço, i antregue a Dius.

Carunhas staba siempre robendo qualquiera cousa, las mais de las bezes éran carunhas, i dende le benie la nomeada. Cumo un ratico, lhebába-las a la boca, scachába-las, quemie-le la miolha i cuçpie-le las cáscaras. Que outro nome habie de tener se nun carunhas? Lhebou tiempo para s’afazer, al percípio inda resmungaba, mas yá diç l dito “l’auga tanto bate an piedra dura que la fura”, que l sou nome de pila yá naide lo sabie. Quedaba-le bien, mais agora que habie metido la carunha na rata de Quelmentina! Quien dirie! Que l rapaç, que nunca tubo stória, era agora un de ls mais afamados na quadrilha. Pul que se sabie, l précio era sue cabeça, quedarie sien eilha se s’astrebisse a poner ls pies porqui. Ou serie regado cun ódio i muita çurça de rábia, anchouriçado i çpindurado ne l campanairo que era l sítio mais altaneiro de ls alredores.

Quelmentina sonsa, quedaba-se pulas juras que l fizo, que l que stában fazendo era buono i pulas juras de que agora se l sabisse nun l fazie. Quien s’astreberie d’agora palantre a percurar se le gustaba carunhas?

Muitos anhos apuis, quantos Quelmentina quedou solteira, bieno la nuoba pa ls parientes de Carunhas s’ajuntáren a la boda cun Pepa na aldé de Mugas Baxas alhá bien loinje. Pa ls lhados de la Sierra Quelobreira.

La casa de Bastian Chancas quedaba nua ancuosta, tamien coincida por Caleijo de l Ferrador, por ende haber morado nun curral un tiu que ferraba las béstias. Ua morada bien arrecolhida andrento duas portaladas de dues fuolhas. Se las portaladas dában muito jeito a las armanas pa ls retouços culs rapazes, l mesmo a el nun le daba muito. Nun fusse Manuol Zorro ser sou cumpanheiro i bezino, muitas bezes quedarie sien antrar, quando benie ne l recreio de la scuola a quemer l caldo deixado por sue mai ne l caçuolo. La sue fuorça i grandura nun daba para s’achegar a la aldabra i tirar la tranca.

Manuol Zorro si era un berdadeiro amigo, armanados an muitas cousas. Se un nunca coinciu l pai, outro anté dezien que nun l tenie, que nun l coincer i nun l tener la çfrença nun ye muita. Era un bun mandrion i camarada, cumo le gustarie que un die benisse a muntar l’armana Ourmezinda, yá que l traidor Chico Ferreiro l fazie siempre que le daba la gana. Mas esso nun era de sue cunta. L que podie i fazie era repartir ls sous segredos.

Siempre l zafiou para s’íren a anfartar de melones i balancies nas lhatas de las Lhagas, a anchir las cerronas de mançanas i ubas ne l Poceiron. Muitas bezes quando dában por eilha, stában arrodeados mas nunca los caçórun. D’algua cousa serbie tener piernas, nunca se habien denunciado, de la boca del sabie que nunca salirie nada.

- An ti si you me finto!, dixo-le bezes sien cunta Bastian Chancas. I acrecentaba, quanto you daba para tener un armano assi. Cumo nun tengo armanos, tu sós l armano que miu pai nun fizo, se tubira feito un, an beç de quatro machorras...

Esta era ua de las poucas fraquezas que se coincien a Chancas.