sábado, 13 de outubro de 2007

L juntouro de ls bielhos filósofos


Hai muitos dies ne l anho armanos a aquel. Era un daqueilhes que se bie la lhuna i l sol al mesmo tiempo, i quien daba por eilha até cuidaba que la lhuna se habie lhebantado cun de die. Staba mais que cierto que nun s’íba a poder cuntar cun eilha a la nuite, lhougo que l sol se çponisse assi eilha se scaparie atrás del. Mas amostraba-se redundica, guapa i pimpona, cumo ua melancie madura.

Tiu Jermias miraba para aqueilhas mesclas, a modo de cotras cumo quien mira pa las arribas de l Douro pula purmeira beç. Acoquelhado an lhamúrias, falaba sien falar, gestiaba sien l saber, que até tiu Aplínio arreparou sien querer arreparar.

Apuis de çcubierto, l buono de l Jermias outro remédio nun tubo se nun falar.

- Si stará bien cansadico aquel home, que hai miles d'anhos stá na lhuna!

Tiu Aplínio al oubir tal cousa i dita cun tanta paixon i mesuras, nun fui capaç de se cuntener. L que oubie nun cabie na sue cabeça, i la gana dua çcuçon medrou mais que yerba an scadal.

- Mas qual tiu qual carapuça!? Porque dizes tu tamanha baboseira?

Fui assi, sien tirar nien poner, porque caçuada del nun querie fazer. Tiu Aplínio era mais bielho, mas la cisma de tiu Jermias era tanta que assi arrespundiu.

- Porquei l digo!?

- Anton bós nun bedes l home qu’alhomba cua barda de silbas a las cuostas, çpinduradas nua calagouça, porque las roçou nun deimingo?! Mais bos digo que la mie admirança ye este home nun saber l que le iba a acuntecer, pus ye ua cousa que nun se puode fazer, siempre fui proibido trabalhar an die de çcanso. Als deimingos, stá scrito na sagrada scritura, solo se puode star cula família i besitar ls anfermos. I esso nun ye trabalhar, son necidades, porque todos tenemos família i dolientes, de cama qualquiera puode quedar dun die pa l outro, naide puode dezir que nun hai maleita que s’achegue. I, digos-bos l you, quando quedamos de cama ua cousa que sabe bien ye la besita dun amigo. Quando l anho atrasado, naqueilha nuite scura, you me chimpei de l macho abaixo i scalabrei la cabeça, ende me quedei ua sumana cun zunzineira na cabeça, que de pie nun me sustenie, las besitas ye que fazírun cun que nun quedasse bariado. Porque quando staba solo, sien oubir a naide, you cuidaba que straba ancerrado nua cuba. Anton, dezi-me bós, el fui-se a roçá-las i nun querie ser cundanado... Cumo eimenda, fui puosto alhá, nua de mono para que toda la giente l beia. I nun benga naide a squecir-se de tan grande oufénsia an nun lhebar an cuonta tal zoubediença. Stá mais que cierto, nun cumpensa un ir-se acontra l que stá scrito.

Tiu Aplínio, que botou mano de tanta pacénça quanta Dius le habie dado, i cuns abanadeiros de cabeça, alhá fui capaç de botar falas.

- Mira Jermias, esso ye cuonta, asparecida a lhienda, nun ye berdade, ye assi cumo patranha, fai parte de la eimaginaçon de las pessonas! Scuita-me bien, las pessonas quando nun ténen nada an que s'antretener pónen-se a ambentar. Apuis ye todo fácele, cumo alguas ambençones son tan bien amanhadicas i tan bien eimaginadas, cuntadas i recuntadas, por tantas geraçones que quaije nun hai çfrença dua berdade. Anton s’inda lhebar algue a la mistura, antra puls oubidos cumo sol por penheira. I bós assi cumo muita i buona giente acradita. Assi i todo esta cumo naide la puode zmintir, anton queda ansilbada. Assienta tan bien cumo xambre feito por questureira.

Sien çpegar i cun tiu Jermias de çcuita, cuntinou.

- Mais inda bos digo, quando mirais par'alhá, l'aparecença ye cun home, lhougo ye fácele poné-lo a alhumbar cun ua barda de silbas, que ye cousa que nun falta por ende. Porquei nun l ponírun a alhumbar cua gadanha, cua patarra, cua bienda ou un scrinho cheno de farelos? Tamien nun se puode cortar la yerba, scabar, arrecolher la palha ou bindimar ne ls deimingos!

La cerrona de tiu Jermias yá staba chena culas splicaçones. Nun se quedou. Anté staba çpuosto a cuntar l sítio i an que tiempo se habie passado. Habie sido datrás, quando an bida, esses doze tius, andában a caras a Jarusalen, que apuis birórun apóstulos, spalhadores de práticas, botando falas, rezas, pregones i sermones. Querien acabar culs pecadores, libartar ls homes atafagados ne l mal, querien birar to l mundo pul atalho de l crestiano. Fazien-lo cua sola pregaçon para todos, trabalhar siempre, mas habie que çcansar un die apuis de seis de trabalho.

Pul que se staba bendo ls dous tius nun era tan depriessa que s’íban a dantender! Agora, tiu Aplínio sabie porque l bezino Jermias nun salie daqueilha: ou quedou bariado quando se chimpou ou ls panhos anchapuçados an bino que la tie le ponie arrodiados a la cabeça nun le fazírun bien. Quedou pancon cumo l burro de l cigano. Olha se fusse ua demanda de partilhas!?

Acuntecie-le cumo a muitos, nun poníen ls marcos ou quedában sien se falar por muito tiempo. Habie porqui causos bien coincidos. Mas cun esta queston cada un quedaba cula sue teima. Tiu Jermias nun se cansaba d’ateimar:

- Oulhai, bós nun acreditais an mi, mas que hai por ende muita giente que quier ir-se alhá pa l lhibartar de tamanho xufrimiento, anté yá cuorre pul pobo ua recuolha de bienes.

Tiu Aplínio, anquanto oubie tanta léria, nun parou d’abanar la cabeça. Staba bien fartico. Arrespundiu-le:

- Ah, yá ándan ajuntando!? Puis serie melhor se fusse para yerbicidas para matar las silbas, que son ua praga por todo esse termo afuora, que yá nun s'ancontra, huorta, cortina, rigueiro, caleija, un cachico que seia, an que las malditas nun téngan tomado cunta.

Pul jeito que lhebaba la çcuçon, inda staba para durar. I mais agora que tiu Calros se habie achegado acerca deilhes, i quijo lhougo saber qual era l mote de tan caliente debergéncia. I el si era buono para estas cousas! La nomeada que tenie assentaba tan bien cumo albarda nuoba nua burra an die de feira. Berdade se diga, era home que nun se fazie rogado nestas cousas de l bruxedos. Nun stubo cun meio-queis, nien arrodeios. Assi que fui puosto a la par, tomou lhougo la palabra i botou sue perlhanga.

- Çculpai, á tiu Aplínio, bós hai muitos anhos que me coinceis, mas esso de l home na lhuna si ye berdade. Siempre you oubi a miu pai, i até a mius abós, que Dius ls chamou hai muito tiempo i que ne l cielo ls tenga an çcanso. Esse que alhá stá yá sabemos qual fui la sue cundanaçon, mas la que mos fui rogada a nós i stá bien a la bista de todos i spargida por to ls lhados. Bai a ser ua lhuita de ls demonhos, sien que se saba quien bai a ser bincedor, nós nun tenemos grande perciso deilhas i eilhas son ua chuzma. Quedórun eiqui na tierra cua bida que nun hai nada que s'acumpare, quaijeque se puodie dezir para spurmentar la pacéncia dun. Se nun, mirai, nácen, médran por todo quanto ye sitío i, a nun ser uas moricas, nun dan mais nada, i mesmo assi naide s'achega a eilhas sien que nun quede picado.

La cousa staba a modos de birar, yá tiu Calros daba rezon a tiu Jermias. Se fusse ua queston de cuntar cabeças, cumo l mais de las bezes l regidor habie fazido, yá habie zampate. Eiqui nun iba a ser l causo que esta cousa de cuntar las cabeças, yá muito nun era perciso nien nas demandas para scolher l die que s’iba a caminos, quando el fui regedor. Nesta tierra staba todo rebelado, solo dous tuortos ye que nunca acamaradában culs demais, zamparelhados, toda la giente sabie quien éran ls de l contra, i contra quien.

Mas tiu Jermias nun gustaba muito desta ajuda, benindo donde benie. El sabie que tiu Calros lie muitos lhibros, até botaba falas fidalgas adelantradas pa l tiempo, yá muitas bezes a modo de çcursar dezie que era lhatin, cousas fuora de la nuossa fala, que nun éran dantendidas i l modo nun agradaba a l'Eigreija, zapacenciában ls maiores. Lhibros que cuntában cuontas de zaparcidos, fazien acumparanças, fiturában nas cousas que s’íban a dar, chamában-le l lhibro de San Çupriano. Sabie que agora podie dá-le rezon, mas outro die quando adregasse a tener algua teima, podie yá nun dezir l mesmo.

Quien fizo cun que esta nomeada botasse raízes fui l home de la batina negra, un cura que porqui se quedou até se morrer de bielho. Melhor nun fusse, çpachou l que acá staba, porque l’aldé era de las melhores a pagar la cóngura i para s’ancarrapitar pa l cielo siempre l fazie melhor anriba dua buona cemba de sacos de grano. Este bielho cura siempre que botaba sermones, pulas fiestas de San Burtelameu i Santa Bárbela fazie-lo d’a perpósito. “Nun bos fíntedes, anda por ende muita giente anganhada, l deimónio chega a fazé-se de nuosso amigo, pon-se al nuosso lhado, ye guicho que bonde. Aporcatai-bos culs que dízen que ye todo al alrobeç, cun aqueilhes que fálan cousas de l feturo.” I, cumo quien nun quier la cousa, d’atrabessado miraba a caras a las scaleiras adonde tiu Calros era questume quedar botado de zinolhos an sues preces. Era un mirar de squemunhon, de denúncia. Cuitado del, nun bundaba el çponer-se an praça que inda benie este. Assi la calor de ls anfiernos staba cierta. Quien sabie l que staba para benir, s’acauso este fusse l que benisse a botar reponso subre sue mortalha? Se an bida falaba assi del cun el muorto solo Dius saberie. Cuido que até n’auga benta iba aforrar.

L cura que l bispo de Bergança botou fuora d’acá, desse nun benie mala nomeda para naide. Amigo de todos, i armanado als probes, cun eilhes cunsumie l tiempo i l saber, cumbencie ls garotos a jogar, a daprender a ler i a screbir, ajuntaba-se als zbalidos i çfamiados daba la camisa de smola, las crouas i l caldo que sue mai siempre guardaba ne l caçuolo. Sabiesse que tubo arte para zanterrar la berdade i zbiar-se de l juramiento que fizo quando saliu cura, que an cunfisson nunca rebelarie ls pecados de ls outros. Éran cousas antre l pecador, el, i Dius. Mas nun fui assi quando l matador de l capador al sou cunfessionairo chegou, querie lhibardade i que por antermeio la salbaçon a el benisse. Cun manha, abisou a tiu Tomás i a tiu Óscar para que scuitássen la cunfisson daquel çafardanas que, nua nuite scura sien streilhas nien lhunar, habie tirado cuas facadas la bida a aquel tiu que bolbie para casa apuis dua ronda pulas aldés bezinas capando lharegos. Estes podien rebelar a la justícia l que oubírun, porque nun stában subre juramiento a la Santa Eigreija. I fui l que fazírun. I assi, l einocente pudo salir de la cadena adonde moraba yá un anho. Cundanado porque nun tubo çculpas, nessa nuite l matador habie manchado cun la sangre las cabeçadas de sues béstias na loija, i el habie-se quedado fuora de casa, an cama d’amores proibidos, rezones de sobra para que la justícia le botasse manos an beç de l berdadeiro. Agora, cula ajuda de l cura, que tamien era amigo de ls einocentes, staba todo puosto a lhimpo. I l berdadeiro matador ne ls calhabouços.

Todo este ajuntouro de tius se fazie als Alquedutes, eilhi ne l meio de la pobaçon adonde la rue de Belharino s’armana cula de San Ceríaco, i era ua tardica an que l Outonho yá daba muostra de cansado, i l'Eimbierno yá s'assomaba.

Antrementes, chegórun tiu Einácio i tiu Nazário, mas nien passaba por sues cabeças qual era la rezon de la caliente çcuçon. Dórun la saludaçon dua buona tarde para todos, i an jeito de lhamúria dixo tiu Einácio:

- Concho que andube to la tarde a roçar silbas na cortina de ls Barreiros i nun hai modo de me ber lhibre deilhas, parece ua praga que mos botórun neste termo. Nun dou cunta, nien cula calagouça, nin cul çadon. You sabie l que habie de fazer, yá se fala por ende, mas tamien hai quien diga que ls yerbicidas amachórran la tierra, que ye deinheiro botado fuora, que solo fai bien al bolso de l soteiro.

Ora melhores palabricas nun podien oubir tiu Jermias i tiu Calros. Era cumo chober an lhata bimada para sembrar la nabina. Dezírun lhougo, ye maldiçon nun hai remédio, solo quien nun quier ber ye tiu Aplínio. Abanando bien la cabeça, acrecentou you acredito ye maldiçon.

Tiu Nazário que anté eiqui, habie feito cumpanhie al sou bezino Einácio, puis habien bencido l camino nua cumbersa amerosa i amperelhada, mas pula çfrença d'oupenion subre la maldiçon, deixou de l fazer, nun staba d’acuordo. I yá se habien ajuntado mais dous homes que eiqui morában, tiu Tomás i tiu Oscar. Tiu Nazário, botou falas:

- Oulhai, teneis que me çculpar, por you nun ber las cousa a modo. Eiqui l nuosso bezino i mui respeitable tiu Tómas que agora s'ajuntou a nós bai dezir se ye assi ou nó. El fui pastor muitos anhos quando era nuobo, an casa de sou pai, i cuido que tamien apuis de se casar i solo las botou fuora apuis d’agarrar la porfisson de cantoneiro i la sue tie nun ser capaç de tomar cuonta. I sabe tan bien cumo quaije todos nun gústan que las canhonas quéden ansilbadas pula lhana, i quedando tresmalhas a la nuite béngan ls lhobos i las cóman. Tamien naide se puode agabar que nunca tirou uns picos de las manos, i las nuossas ties quantas bezes yá nun remandórun las nuossas camisas!

I fazie cumo un reparo i ua percura.

- Dezis todos, l sermon ye guapo! Mas esta ye ua cara de la moneda, ou seia para adonde anclina l prato de la baláncia. L anteressante ye ber l'outro lhado de la queston! Agora si, anterrogo-bos you, qual nun fui l pastor que nun fizo un bárdio cun eilhas para que quedasse mais fuorte, qual nun fui l buieiro que nun fizo un tapon de silbas para tapar l boqueiro de sou cerrado, quien de bós nun s’antolhou de comer uas moricas, que ye l que fázen to ls paixaricos? Se assi ye porque hai que haber cundenaçon pa las silbas? L home cundanado na lhuna, an die de çcanso! baia…baia… culas ambençones!

Tiu Tomás, que oubie todo, un home cun muita spriénça, i sendo la bida de pastor cumo ua scuola, an que ls lhibros son dies i dies a filo nua lhuita para lhebar la melhor, que todo se fai nua berdade pura sien adebinas, tenie sabedorie de l tamanho de l mundo. Respundiu:

- L mundo ye feito de cousas buonas i malas, todo l que tenemos i bemos ten ua rezon d’eisistir, nun podie ser doutro modo. Ye l percípio de l eiquelíbrio. Mui malo serie pa la houmanidade se la baláncia stubisse maniega siempre pa l mesmo lhado. Que serie de nós se yá tubíssemos la repuosta pa l home de la lhuna i la fuorça para zimar las silbas de l termo dua sola beç, cumo se fusse la debina bençon de l Sprito Santo?!

Nesse antretiempo, yá se habie passado un bun cacho, çque la çcuçon habie ampeçado, i l sol yá se habie çpuosto. Alhenos a todo l que se passaba nesta tierra, l sol i la lhuna fazien la biaige ounibersal para bien destes tius que, debedidos an sues oupeniones, de l bien i de l mal, assi íban a cuntinar. Nun serie fácele cumbencir quienquiera, que la bida ansinaba-los a scuitar ls outros mas a seguir siempre la sue cabeça. L fusco fusco yá se habie scarranchado na praça i neste tiempo de l anho la friura de la nuite yá staba porqui. Habie que arrecolher, era hora de cenar, i apuis dun bota falas destes, l caldico de berças iba a saber bien.

Tui Óscar, home de ralas palabras, solo tubo este zabafo,

- Cheguemos eiqui cun de die, ala que se fai tarde i anté manhana se Dius quejir.

Todos siete tius s’apartórun, ancaminando-se para sues casas, que la bida cuntina.

Cumo s'antende, anté eiqui las eideias i ls modos stan eiquelibrados, outra cousa nun serie de sperar. Naide ten la rezon toda. Fechar l mundo eimaginairo, serie cumo amparedar ua puorta adonde nun se puode passar mais, serie podar la lhibardade de pensar. Éran homes cun muito saber daprendido, cun fé. Siempre prontos a ajudar biúdas i uorfanos, oudiában la mentira i las anjustícias.

Tiu Jermias cuntinarie a mirar la lhuna, tiu Aplínio nun iba an modas, tiu Calros cuntinaba a tener l cura d'atalaia, tiu Einácio a carregar cul çadon pa las cortinas, tiu Nazário a botar la sues filosofies, tiu Tomás podie cuntar cula stima de l sou bezino i tui Óscar a nun se squecer de la hora de cena.

Faustino Antão